Bùng nổ thị trường giải trình tự gen
Tại sự kiện Success Story Session 2025, do DKSH cùng PacBio và KTest tổ chức mới đây đã giới thiệu những công nghệ tiên tiến nhằm tối ưu chi phí, nâng cao độ chính xác và mở rộng ứng dụng thực tiễn, giúp Việt Nam có cơ hội trở thành trung tâm giải trình tự gen khu vực.
Các chuyên gia thảo luận tại sự kiện Success Story Session 2025.
Tiến sĩ Nguyễn Thị Xuân Mai, Quản lý cấp cao Bộ phận kinh doanh ngành Kỹ thuật Công nghệ DKSH Việt Nam nhận định, mặc dù thị trường giải trình tự gen tại Việt Nam chưa có số liệu thống kê chính xác về quy mô và tốc độ tăng trưởng, nhưng xét trên bối cảnh toàn cầu, ngành này đang có sự phát triển mạnh mẽ, với tốc độ tăng trưởng ổn định nhờ sự mở rộng của y học chính xác và công nghệ di truyền học.
Tại Việt Nam, lĩnh vực này đang dần phát triển, với nhiều ứng dụng trong nghiên cứu bệnh di truyền, phát hiện sớm ung thư và hỗ trợ điều trị cá nhân hóa. Tuy nhiên, theo bà Xuân Mai, ngành công nghiệp này vẫn đối mặt với ba thách thức lớn. Đó là, chi phí đầu tư cao, thiếu hụt nhân sự chuyên sâu và cơ sở hạ tầng chưa đồng bộ.
Thực tiễn cho thấy, các hệ thống giải trình tự gen tiên tiến như PacBio HiFi, Illumina hay Nanopore yêu cầu vốn đầu tư lớn, bao gồm chi phí thiết bị, vật tư tiêu hao và hóa chất. Điều này làm giảm khả năng tiếp cận công nghệ đối với nhiều đơn vị nghiên cứu và y tế trong nước. Bên cạnh đó, đội ngũ chuyên gia về tin sinh học và phân tích gen tại Việt Nam còn hạn chế, ảnh hưởng đến khả năng khai thác tối đa tiềm năng của công nghệ này.
Ngoài ra, dù một số bệnh viện lớn như Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, Viện Pasteur TP Hồ Chí Minh đã triển khai công nghệ giải trình tự gen, nhưng nhiều cơ sở y tế khác chưa có đủ điều kiện để ứng dụng rộng rãi.
Nhằm giải quyết các rào cản này, sự kiện Success Story Session 2025 đã tập trung vào giới thiệu ba công nghệ giải trình tự gen tiên tiến nhất hiện nay: PacBio HiFi (đoạn dài), Illumina (đoạn ngắn) và Nanopore (ONT). Các chuyên gia từ DKSH, PacBio và KTest đã phân tích ưu điểm và nhược điểm của từng công nghệ, giúp các đơn vị nghiên cứu lựa chọn giải pháp phù hợp với nhu cầu thực tế.
Ứng dụng công nghệ giải trình tự gen từ y học chính xác đến nông nghiệp
Giải trình tự gen không chỉ đóng vai trò quan trọng trong y học mà còn mở ra nhiều ứng dụng trong công nghiệp thực phẩm, nông nghiệp và bảo vệ môi trường.
Tiến sĩ Nguyễn Thị Xuân Mai, Quản lý cấp cao Bộ phận kinh doanh ngành Kỹ thuật Công nghệ DKSH Việt Nam chia sẻ thông tin về tiềm năng giải trình tự gen.
PGS.TS Hồ Huỳnh Thùy Dương, Nhà sáng lập Ktest cho biết, hiện nay, giải trình tự gen đang được ứng dụng rộng rãi trong nghiên cứu ung thư, bệnh di truyền và kháng kháng sinh tại Việt Nam. Đặc biệt, dự án Giải trình tự 1.000 hệ gen người Việt do VinBigData thực hiện đã giúp xây dựng một cơ sở dữ liệu gen quy mô lớn, hỗ trợ cá nhân hóa phác đồ điều trị và phát triển thuốc nhắm đích.
Ngoài ra, một số bệnh viện lớn như Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Bạch Mai cũng đã áp dụng công nghệ này để phát hiện sớm các đột biến gen gây bệnh, giúp tối ưu hóa phương pháp điều trị và nâng cao hiệu quả chẩn đoán.
“Công nghệ giải trình tự gen còn được ứng dụng trong kiểm soát chất lượng thực phẩm. Ví dụ, dự án nước mắm Nam Ô đã sử dụng phương pháp này để phân tích hệ vi sinh vật trong quá trình lên men, giúp cải thiện chất lượng sản phẩm”, bà Thùy Dương chia sẻ thêm.
Trong lĩnh vực nông nghiệp, giải trình tự gen giúp xác định đặc điểm di truyền của cây trồng, từ đó phát triển giống chống chịu sâu bệnh và thích nghi với biến đổi khí hậu. Tại Đồng bằng sông Cửu Long, công nghệ này đang được áp dụng để nghiên cứu các giống lúa chịu mặn, giúp tăng năng suất và đảm bảo an ninh lương thực trong điều kiện môi trường ngày càng khắc nghiệt.
Ngoài y học và nông nghiệp, giải trình tự gen còn có ý nghĩa quan trọng trong lĩnh vực sinh học môi trường. Một dự án đáng chú ý là giám sát vi sinh vật trong nước biển Cà Mau, sử dụng công nghệ Nanopore để xác định hệ vi khuẩn có lợi và có hại, giúp cải thiện mô hình nuôi tôm, trồng lúa bền vững.
Với sự hợp tác giữa DKSH, PacBio và KTest, các chuyên gia nhận định rằng, Việt Nam có cơ hội trở thành trung tâm giải trình tự gen hàng đầu khu vực Đông Nam Á. DKSH đóng vai trò cầu nối, giúp đưa công nghệ toàn cầu về Việt Nam, hỗ trợ đào tạo nhân lực và tối ưu chi phí triển khai.
Giải trình tự gen đang được ứng dụng rộng rãi trong nghiên cứu ung thư, bệnh di truyền và kháng kháng sinh tại Việt Nam. Ảnh minh họa
Theo ông Lyndsey Lam, Giám đốc Marketing PacBio, khu vực châu Á - Thái Bình Dương, đơn vị sẽ cam kết hỗ trợ Việt Nam trong việc đào tạo chuyên sâu và chuyển giao công nghệ, giúp đẩy nhanh quá trình phát triển ngành genomics tại Việt Nam. Việc hợp tác với các viện nghiên cứu, bệnh viện và doanh nghiệp công nghệ sinh học sẽ giúp mở rộng khả năng ứng dụng và nâng cao năng lực nghiên cứu trong nước.
Tuy nhiên, để tận dụng tối đa tiềm năng này, bà Thùy Dương cho rằng, Việt Nam vẫn cần có chính sách đầu tư hợp lý, chương trình đào tạo nhân lực bài bản và chiến lược mở rộng khả năng tiếp cận công nghệ cho các đơn vị nghiên cứu và y tế. Chỉ khi nhận thức về lợi ích của công nghệ tăng lên, việc đầu tư vào các thiết bị giải trình tự gen hiện đại sẽ mang lại nhiều lợi ích dài hạn như độ chính xác cao, tiết kiệm thời gian và nguồn lực, đồng thời hỗ trợ nghiên cứu và ứng dụng lâm sàng.
