Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng đề nghị Viện Hàn lâm KHCN cần có tư duy đổi mới mạnh mẽ hơn; tiếp tục phát huy tinh thần "dám nghĩ, dám làm, dám thử, dám tiên phong" trong nghiên cứu cơ bản và phát triển công nghệ chiến lược - Ảnh: VGP
Thay mặt Chính phủ và Thủ tướng, Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng gửi lời chào và lời chúc sức khoẻ, thành công tới hơn 3.500 nhà nghiên cứu khoa học, cán bộ, viên chức và người lao động của Viện Hàn lâm Khoa học và công nghệ Việt Nam (Viện Hàn lâm KHCN).
Chia sẻ cảm nhận đối với Viện Hàn lâm KHCN, Phó Thủ tướng đánh giá cao tinh thần đoàn kết trong toàn Viện, khẳng định đây là điều đáng quý, cùng với sự tâm huyết, nỗ lực, chủ động, sáng tạo và khát vọng cống hiến đã góp phần làm nên kết quả tốt đẹp của Viện trong thời gian qua.
Nhận diện các xu hướng và thách thức
Theo Phó Thủ tướng, KHCN phải bám sát các xu hướng thế giới và thực tiễn của Việt Nam.
Trong đó, xu hướng phát triển KHCN thế giới gồm có: Dòng vốn đầu tư cho KHCN ngày càng cao; AI và AI tạo sinh phát triển ngày càng nhanh và tác động mạnh mẽ đến toàn bộ nền kinh tế; hoạt động KHCN, đổi mới sáng tạo ngày càng phát triển dựa trên nền tảng của các hệ sinh thái, với sự hợp tác chặt chẽ giữa Chính phủ, các viện, trường, các tập đoàn lớn... và chịu tác động ngày càng lớn từ các yếu tố địa chính trị; cạnh tranh ngày càng khốc liệt về nguồn lực cho phát triển lĩnh vực KHCN, đổi mới sáng tạo; chính phủ các nước đang nhanh chóng điều chỉnh chính sách và thúc đẩy hợp tác công-tư với tham vọng dẫn dắt lĩnh vực KHCN, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, đặc biệt là trong các ngành chiến lược, như bán dẫn, AI...
Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng cũng lưu ý một số thách thức lớn cần được Viện Hàn lâm KHCN giải quyết trong thời gian tới.
Thứ nhất là khả năng tự chủ về tài chính và nghiên cứu khoa học của Viện còn thấp; cơ sở vật chất chưa đồng bộ, một số phòng thí nghiệm lạc hậu chưa đạt chuẩn quốc tế. Quy mô và nguồn nhân lực còn hạn chế.
Thứ hai, các hoạt động hợp tác quốc tế còn chưa nhiều, hiệu quả chưa cao, mặc dù có quan hệ với trên 70 đối tác tại 50 quốc gia. Đặc biệt, số lượng bài báo quốc tế có tăng dần qua các năm nhưng chưa cao (khoảng 500-600 bài/năm), chủ yếu tập trung vào một số lĩnh vực, như công nghệ vũ trụ.
Thứ ba, hiệu quả đào tạo nhân lực chất lượng cao chưa tương xứng với tiềm năng. "Đây cũng là chức năng chính của Viện, nhưng thực sự chưa hiệu quả", Phó Thủ tướng nhận định.
Thứ tư, hành lang pháp lý chưa đồng bộ, thiếu cơ chế khuyến khích thương mại hóa kết quả nghiên cứu. Phần lớn kết quả nghiên cứu của Viện Hàn lâm KHCN mới dừng ở báo cáo hoặc ứng dụng giới hạn.
Thứ năm, tầm ảnh hưởng chủ yếu trong nước, chưa tạo được dấu ấn mạnh mẽ trong khu vực và trên trường quốc tế.
Phó Thủ tướng đề nghị Viện Hàn lâm KHCN phải đặt mục tiêu, chỉ tiêu, sản phẩm cụ thể, phấn đấu ít nhất 10 sản phẩm từ nghiên cứu ra thị trường mỗi năm trong 5 năm tới - Ảnh: VGP
Ít nhất 10 sản phẩm từ nghiên cứu ra thị trường mỗi năm
Trên cơ sở chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm và các nhiệm vụ triển khai Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị và Nghị quyết số 03/NQ-CP của Chính phủ, Viện Hàn lâm KHCN được xác định trở thành trung tâm KHCN hàng đầu Việt Nam, ngang tầm các nước tiên tiến trong khu vực và trên thế giới, thuộc nhóm dẫn đầu khu vực trong lĩnh vực nghiên cứu cơ bản, nghiên cứu ứng dụng, phát triển công nghệ, đào tạo nguồn nhân lực KHCN trình độ cao.
Để đạt được mục tiêu đó, nhấn mạnh Viện Hàn lâm KHCN phải nỗ lực cao, quyết tâm lớn, tư duy đổi mới mạnh mẽ hơn, Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng nêu một số định hướng và nhiệm vụ trọng tâm mà Viện cần tập trung thực hiện trong thời gian tới.
Liên quan đến tổ chức bộ máy, cần tiếp tục nghiên cứu, coi đây là cơ hội để chúng ta tái cấu trúc lại bộ máy, không chỉ cắt giảm cơ học mà phải sàng lọc, lựa chọn và phát huy năng lực của những lãnh đạo, cá nhân để xây dựng tập thể xuất sắc.
Đặc biệt, phải lựa chọn được những cá nhân, trưởng nhóm nghiên cứu có định hướng, dẫn dắt các nghiên cứu khoa học có giá trị thời đại, phù hợp với xu hướng phát triển của khu vực và thế giới.
Đồng thời, tiếp tục phát huy vai trò đầu tàu trong nghiên cứu KHCN; trở thành một trong các cơ quan tư vấn hàng đầu của Nhà nước trong hoạch định chính sách, chiến lược phát triển KHCN và phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
Cùng với đó là nâng cao năng lực nghiên cứu thông qua việc đào tạo và phát triển nguồn nhân lực chất lương cao; thúc đẩy chuyển giao và thương mại hóa kết quả nghiên cứu; nâng cấp cơ sở vật chất, đa dạng hóa nguồn lực tài chính, tăng tính tự chủ; đẩy mạnh hợp tác quốc tế, nâng tầm ảnh hưởng khoa học.
Đặc biệt, Phó Thủ tướng đề nghị Viện Hàn lâm KHCN phải đặt mục tiêu, chỉ tiêu, sản phẩm cụ thể, phấn đấu ít nhất 10 sản phẩm từ nghiên cứu ra thị trường mỗi năm trong 5 năm tới.
Phó Thủ tướng tham quan cơ sở vật chất và một số sản phẩm nghiên cứu của Viện Hàn lâm KHCN - Ảnh: VGP
Về giải quyết một số vướng mắc cụ thể mà Viện Hàn lâm KHCN báo cáo, Phó Thủ tướng khuyến khích phân quyền triệt để, quản lý theo đầu ra, hậu kiểm; giao nhiệm vụ gắn với đề xuất, nâng cao tinh thần chịu trách nhiệm; quản lý sản phẩm hiệu quả.
Các bộ, đặc biệt là Bộ KH&CN, Bộ Tài chính trong quá trình sửa đổi Luật KHCN và đổi mới sáng tạo, Luật Ngân sách Nhà nước, Luật Quản lý tài sản công... quan tâm tháo gỡ khó khăn, để các nhà khoa học chuyên tâm làm nghiên cứu.
Phó Thủ tướng đề nghị Viện Hàn lâm KHCN tiếp tục phát huy tinh thần "dám nghĩ, dám làm, dám thử, dám tiên phong" trong nghiên cứu cơ bản và phát triển công nghệ chiến lược, vượt qua mọi rào cản để tạo nên những bước đột phá, đưa Việt Nam tiến bước vững chắc trên con đường trở thành quốc gia phát triển, thu nhập cao, giàu mạnh, hùng cường vào năm 2045.
"Chính phủ sẽ luôn đồng hành, tạo mọi điều kiện thuận lợi để Viện Hàn lâm KHCN hoàn thành sứ mệnh", Phó Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Chí Dũng khẳng định.
Thu Sa
