Mức phạt... phủi bụi so với công trình 12,6 tỷ đồng, và rồi cũng không biết những cây ấy có được trồng lại không, nếu không trồng lại thì sống chết thế nào? Có những cây chặt rễ xong còn được... phi tang bằng đắp đất lên nữa.
Và đấy là chuyện... thường ngày ở vỉa hè.
Mới nhất, ở thành phố Hồ Chí Minh, Công ty TNHH MTV Công viên Cây xanh Tp.HCM đang phải đốn hạ hàng loạt cây xanh ở trung tâm vì cây bị chặt đứt rễ cũng do cải tạo, nâng cấp vỉa hè.
Và nó xảy ra ở nhiều nơi, nhiều đô thị như thế.
Vấn đề đặt ra là, tại thiết kế hay người thi công.
Và dù vì bất cứ phía nào, ai, thì đều không thể chấp nhận được.
Chúng ta đều biết, Việt Nam từng là nước rất nhiều cây xanh, nhiều rừng, nhiều bóng mát, không chỉ ở nông thôn, mà cả các đô thị. Nhưng càng ngày, "sự nghiệp" hiện đại hóa phố của chúng ta đang biến đô thị của chúng ta trở nên trơ trụi. Thi thoảng có những con đường có bóng mát thì lại là bóng mát của các tòa cao ốc đổ xuống che nắng cho người đi đường.
Và chúng ta cũng biết, rất biết, trồng một cái cây trên phố nó khó đến như thế nào? Giờ đã bê tông hết, đường bê tông, cống bê tông, vỉa hè bê tông... cây cắm được cái rễ xuống khó vô cùng. Cắm được rễ rồi lại phải luồn lách để hút chất nuôi thân. Năm nào đấy, cơn bão đổ vào Hà Nội, hàng loạt cây bật gốc, và người ta mới phát hiện được "kỹ thuật" trồng trước đấy. Một số thì không xé bầu, một số thì không có rễ...
Và cũng từng có những ông lãnh đạo thành phố phải đi tù vì... cây xanh.
Thế mà người ta vẫn rất vô trách nhiệm với cây xanh đô thị.
Ngay ở cái thành phố cao nguyên tôi đang sống. Nó từng là "phố núi cao phố núi đầy sương/ phố núi cây xanh trời thấp thật buồn/ anh khách lạ đi lên đi xuống/ may mà có em đời còn dễ thương"... nhưng giờ, nắng chang chang, cây xanh chỉ còn thảng hoặc trong... ký ức. Sương mù ư, bướm ư, trời thấp ư..., rất hiếm.
Tất nhiên không phải hoàn toàn lỗi của con người. Như hiện tại ở Pleiku, cái con đường Nguyễn Du còn mấy cây cổ thụ, đang là niềm kiêu hãnh của cái "thành phố một thời thông"- tên một bài báo của tôi mươi năm trước, những cây cổ thụ (gần như) cuối cùng ở thành phố này đang chết. Người ta "khám" cho cây và phát hiện nó bị ruỗng, bị già, hết tuổi thọ rồi, thì phải cắt đi chứ để thế rất nguy hiểm. Thì đành phải cắt nó đi thôi.
Nhưng lỗi ở con người là đã không chuẩn bị "quy hoạch" cây thay thế. Như trong gia đình ấy, phải định hướng sinh mấy con, nuôi chúng thế nào. Đằng này, không những không quy hoạch mà còn... phá. Cái con đường THĐ ấy, xưa cây cổ thụ trăm năm giao tán, người ta mở đường, tất nhiên rồi, phải mở thôi, nhưng thay vì mở về một phía, giữ con đường cũ mà 2 hàng cây cực đẹp ấy, thành con đường đôi vẫn hiện đại và vẫn giữ được cây, thì người ta mở ra cả hai phía, chặt toàn bộ hai hàng cây, rồi sau đấy trồng... bàng. Được chục năm, bàng bắt đầu vào... thơ được thì phát hiện, bàng nó phá hết vỉa hè, thế là lại chặt bàng, thay cây khác, vân vân...
Và nhiều nơi như thế.
Hà Hội, Tp.HCM cũng không ngoại lệ.
Những vụ chặt/ tỉa cây bị phản ứng, những vụ trồng (ẩu) cũng bị phản ứng.
Và mới nhất, như đã dẫn, nâng cấp vỉa hè, người ta đã "nâng niu" cây bằng cách... chắn hết rễ xung quanh, rồi bó lại bằng bê tông, bằng đá.
Một ông kỹ sư nông nghiệp nói với tôi, những cây trồng ở phố mà bị bê tông bó sát gốc thế nào cũng chết, vì nước không ngấm xuống được, còn ở dưới ấy, rễ nó cũng bị quằn lại vì cũng... bê tông.
Thì mấy cái cây cổ thụ ở con đường Nguyễn Du (Pleiku) tôi nhắc trên kia, nó chết cũng bởi người ta nâng vỉa hè lên cao quá, bằng đá và bê tông, tất nhiên. Chết là phải. Tất nhiên không phải bây giờ, bây giờ là thời điểm nó chết thôi, chứ "tiền đề" để nó phải chết là đã vài chục năm rồi.
Biết làm sao?
"Bộ rễ cây bị chặt, ảnh hưởng đến độ bám của cây trong lòng đất. Trong quá trình kiểm tra, công ty phát hiện và lập tức tìm biện pháp xử lý. Để bảo đảm an toàn, phòng chống bật gốc, cây đổ ngã khi mùa mưa bão đến, buộc chúng tôi phải đốn hạ cây", đại diện Công ty TNHH MTV Công viên Cây xanh TP.HCM nói với PV một tờ báo. Theo bài báo ấy thì "chỉ riêng đoạn đường này, đơn vị ghi nhận có 17 cây lim sét khoảng hơn 20 năm tuổi bị đứt rễ sau quá trình cải tạo vỉa hè. Để bảo đảm an toàn khi mưa bão sắp đến, công ty đốn 9 cây tại khu vực này. Đáng chú ý, không chỉ tuyến đường này, cây xanh trên các tuyến đường khác ở trung tâm cũng bị ảnh xâm phạm rễ sau khi cải tạo, nâng cấp vỉa hè như: đường Nguyễn Trung Trực, đường Pasteur, đường Nam Kỳ Khởi Nghĩa, đường Bùi Thị Xuân, đường Sương Nguyệt Anh, đường Nguyễn Đình Chiểu... Trước đó, 2 cây lim sét loại 3 ở đường Cách Mạng Tháng Tám, hàng cây sao loại 3 trên đường Hàn Hải Nguyên cũng phải đốn hạ vì quá trình thi công công trình khác xâm phạm đến bộ rễ của cây".
Và ngay chuyện di dời cây để cải tạo đường chả hạn, cũng phải có lộ trình. Mấy năm trước, thành phố Pleiku mở rộng, lát đá vỉa hè, phải di dời cây, và cây chết cả loạt. Kiểm tra lại và kết luận: di dời phải có thời gian dưỡng cây, di dời nhanh quá cây cũng sẽ chết. Quy trình là muốn cây có tỷ lệ sống cao khi di dời thì phải có phương án trước một năm rưỡi đến hai năm. Theo đó, sáu tháng đầu sẽ cắt một bên rễ, bôi thuốc, dưỡng rễ, thời gian sau tiến hành làm bên còn lại, sau đó mới bó bầu rồi di dời. Đây đa phần chúng ta vừa thi công vừa di dời, mà lại hối thúc tiến độ, nên cây chết là đúng.
Trên hết, nó là ý thức và trách nhiệm của những người quản lý và thực hiện.
Chuyện cây xanh, như đã nói, không chỉ là "độc quyền" của đô thị nào. Một tin khác trên báo: "Khi thi công đường qua đình Tân Hưng, đơn vị thi công đổ bê tông vây kín gốc khiến hàng loạt cây trên 10 năm tuổi bị chết" kèm ảnh những cái cây bị xi măng "chôn sống", chuyện ở Cà Mau 3 năm trước nhưng vẫn nóng hổi...
Và hiện tại, những người yêu hồ Gươm, yêu thủ đô, cũng đang xôn xao chuyện một số cây ở đây sẽ bị di dời. Dẫu chính quyền đã lên tiếng trấn an rằng sẽ không dịch chuyển cây cổ thụ, nhưng sự quan tâm của dư luận rất cao chứng tỏ vai trò của cây xanh quan trọng đến như thế nào với đô thị...
* Bài viết thể hiện quan điểm tác giả!
