Vụ sữa giả, lòng xe điếu chỉ là "tảng băng nổi"
Liên quan đến vụ án triệt phá đường dây sản xuất và buôn bán hàng trăm tấn thực phẩm chức năng giả do Nguyễn Năng Mạnh cầm đầu, ngày 13/5, Cơ quan cảnh sát điều tra Bộ Công an (C03) đã ra quyết định khởi tố bị can, lệnh khám xét với 5 cán bộ Cục An toàn thực phẩm (Bộ y tế) về hành vi nhận hối lộ. Trong đó có nguyên Cục trưởng An toàn thực phẩm Nguyễn Thanh Phong.
Nhìn nhận ở góc độ quản lý, trao đổi với Người Đưa Tin bên hành lang Quốc hội chiều 14/5, ĐBQH Trịnh Xuân An (đoàn Đồng Nai) cho rằng đây là vấn đề hết sức nghiêm trọng.
Theo ông An, nguyên nhân dẫn đến tình trạng này trước hết cần nhìn thẳng vào công tác quản lý còn yếu kém.
"Chúng ta có đội ngũ quản lý thị trường hùng hậu, ở địa phương còn có cả sở chuyên về quản lý về an toàn thực phẩm. Nhưng khi xảy ra vụ việc rồi mới đi kiểm tra, xác minh hay khi báo chí, mạng xã hội đăng lên mới vào cuộc kiểm tra. Như vậy công tác quản lý có vấn đề", ông An nhìn nhận.
Đại biểu đoàn Đồng Nai cũng đánh giá thêm, các vụ việc vừa qua cho thấy cách thức, hình thức làm giả, mức độ của các đối tượng làm giả ngày càng phức tạp, tinh vi với khối lượng, số lượng ngày càng lớn, đơn cử như vụ sữa giả vừa được phát hiện vừa qua.
Ngoài nguyên nhân từ buông lỏng quản lý, còn có nguyên nhân từ nhận thức của người dân về các sản phẩm giả, kém chất lượng chưa cao. "Biết là hại đấy nhưng vẫn sử dụng vì chưa thấy tác động ngay", ông An nói.
ĐBQH Trịnh Xuân An trao đổi bên hành lang Quốc hội (Ảnh: Hoàng Bích).
Một điểm yếu khác dẫn đến tình trạng này là sự phối hợp giữa các lực lượng. Khi phát hiện vấn đề, cơ quan công an không thể đủ lực lượng để đi quản lý, theo dõi mà cần có sự phối hợp liên ngành, các đơn vị để xử lý nhanh, ngay, phải xử lý từ sớm.
Một vấn đề nữa cần nhìn nhận thẳng thắn là sự suy thoái, biến chất, đạo đức của một bộ phận đội ngũ làm công tác quản lý.
"Qua việc một số cán bộ bị bắt với hành vi nhận hối lộ, buông lỏng kiểm tra đây là nguyên nhân trực tiếp", ông An nói và bày tỏ sự thắc mắc chúng ta có đủ công cụ về pháp luật. Tại sao để xảy ra chuyện như vậy để đến bị khởi tố, bắt tạm giam vì hành vi nhận hối lộ, vi phạm pháp luật, nhận tiền để bỏ qua lỗi đó?
Đây là vấn đề cần tập trung đánh giá, nhất là trong kỳ họp này, chúng ta nói nhiều đến phân cấp, phân quyền, giao trách nhiệm nhưng điều các ĐBQH quan tâm là khả năng giám sát. Hiện, đang thiếu cơ chế giám sát nhất là đội ngũ quản lý, nhất là đội ngũ quản lý trực tiếp. Phải rõ ràng trách nhiệm chứ không phải đổ lỗi cho nhau.
ĐBQH đoàn Đồng Nai cho rằng các vụ sữa, thực phẩm chức năng giả, lòng xe điếu vừa qua chỉ là "tảng băng nổi". Còn rất nhiều vụ việc nữa liên quan tới an toàn thực phẩm, sức khoẻ người tiêu dùng.
"Khâu giám sát và trách nhiệm của đội ngũ làm công tác quản lý này cần phải siết lại, vừa qua mới xử lý một bộ phận, mở rộng ra sẽ còn phải đánh giá thêm. Từ đó, xử lý triệt để nhất là đội ngũ quản lý nhưng lại vi phạm", ông An nói và nhấn mạnh xảy ra vấn đề, sai phạm ở lĩnh vực nào thì lĩnh vực đó phải chịu trách nhiệm.
"Không có chuyện bao che, bao biện rằng chúng tôi không có đủ điều kiện, thời gian, con người hay nguồn lực để làm. Xảy ra vấn đề mất an toàn thực phẩm đánh giá vấn đề nằm ở khâu nào? Ở khâu quản lý, cấp phép hay khâu sản xuất? Ở lĩnh vực nông nghiệp, y tế hay lĩnh vực nào? Trước pháp luật thì phải rất rõ ràng", ông An nhấn mạnh.
Trong vấn đề an toàn thực phẩm, có rất nhiều chủ thể cùng tham gia quản lý. Do đó, ĐBQH đề nghị phải rõ ràng trách nhiệm chứ không phải đổ lỗi cho nhau, không rõ trách nhiệm.
Với hàng loạt vụ việc vừa qua liên quan đến an toàn thực phẩm, theo ông An, không chỉ Bộ Y tế, còn có Bộ Công Thương, Bộ Nông nghiệp và Môi trường và trách nhiệm địa phương.
Do đó, chúng ta phải phân định rất rõ trách nhiệm này, xuất phát từ khâu nào bởi khi xác định trách nhiệm pháp lý (kể cả hình sự, hành chính, dân sự, kỷ luật) đều phải làm rõ những yếu tố cấu thành từ chủ quan và khách quan.
Đối với việc xử lý của các bộ, ngành, theo ông An khi cán bộ xảy ra sai phạm thì phải kiểm điểm, đánh giá trách nhiệm.
"Đây là bài học để người đứng đầu bộ ngành phải siết lại, nhất là các bộ ngành liên quan đến người dân, xã hội, lúc nào cũng phải cẩn trọng trong quản lý, điều hành", ông An nhấn mạnh.
Kiện toàn đội ngũ thực hiện công tác hậu kiểm
Trao đổi bên lề Quốc hội, ĐBQH Nguyễn Thị Việt Nga (đoàn Hải Dương) cho rằng những vụ việc lực lượng chức năng triệt phá đường dây sữa giả, thực phẩm chức năng giả chỉ là "phần nổi của tảng băng trôi".
Theo nữ đại biểu, chính lợi nhuận khổng lồ từ việc sản xuất hàng giả, đặc biệt các sản phẩm về sữa, thực phẩm chức năng, thuốc chữa bệnh đã khiến con người bất chấp tất cả mà chạy theo.
Cần rà soát chế tài để doanh nghiệp không dám vi phạm.
Và theo bà phải chăng, trong thời gian qua, đạo đức doanh nghiệp và đạo đức kinh doanh chưa được quan tâm đúng mức khiến cho những đơn vị, tổ chức, cá nhân dù biết chế tài, hiểu được việc sử dụng hàng giả, hàng kém chất lượng sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến tính mạng và sức khỏe người tiêu dùng, nhưng vẫn vi phạm.
Nguyên nhân khác, theo đại biểu xuất phát từ nhận thức người tiêu dùng. Hiện nay, một bộ phận người tiêu dùng chưa phân biệt được sản phẩm chính thống, chất lượng cao với sản phẩm kém chất lượng, đặc biệt là đối tượng yếu thế như người già, người dân ở vùng sâu, vùng xa. Trong bối cảnh thiếu công cụ để đối soát, họ nghe quảng cáo thổi phồng các công dụng của sản phẩm và dễ dàng tin tưởng.
Để khắc phục tình trạng trên, cần tăng cường khâu hậu kiểm, đặc biệt đối với các sản phẩm mới, được quảng cáo rầm rộ trên thị trường, mạng xã hội.
Đồng thời, phải kiện toàn đội ngũ thực hiện công tác này bởi đội ngũ hiện nay còn mỏng, thậm chí, kinh phí ngân sách triển khai cũng rất ít ỏi.
Song song với đó, cần rà soát chế tài bổ sung, sửa đổi theo hướng tăng mạnh sao cho đủ răn đe để các doanh nghiệp không dám vi phạm.
Mặt khác, cần nâng cao đạo đức kinh doanh và đạo đức doanh nghiệp, đưa nội dung này trở thành môn học bắt buộc tại các trường đại học chuyên ngành.
