Phát động "Chuyển đổi xanh - chung tay vì một Việt Nam phát triển bền vững" - Ảnh: VGP/Thu Cúc
Ngày 28/3, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, Báo Lao Động phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức phát động chuỗi sự kiện Ngày chuyển đổi xanh năm 2025 với chủ đề: "Chuyển đổi xanh - Chung tay vì một Việt Nam phát triển bền vững".
Theo Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Lê Công Thành, chuyển đổi xanh hiện không còn là một lựa chọn hay xu hướng đơn lẻ, mà đã trở thành yêu cầu bắt buộc trong bối cảnh Việt Nam đang đối mặt với hàng loạt thách thức từ biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường, suy giảm tài nguyên thiên nhiên và các hiện tượng khí hậu cực đoan. Những yếu tố này đang tác động trực tiếp đến đời sống người dân và định hướng phát triển bền vững của quốc gia.
"Chúng ta thấy rõ nhiều doanh nghiệp đã coi kinh doanh xanh là chiến lược cạnh tranh, đặc biệt là các tập đoàn lớn và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài đang tích cực chuyển đổi sang mô hình kinh tế carbon thấp. Tuy nhiên, phần lớn doanh nghiệp vừa và nhỏ vẫn còn lúng túng, thậm chí chưa hiểu rõ bản chất và vai trò của chuyển đổi xanh," ông Thành nhận định.
Dẫn lại quan điểm tại Đại hội XIII của Đảng, ông cho biết, chuyển đổi xanh cùng với chuyển đổi số được xác định là hai yếu tố mang tính nền tảng để Việt Nam trở thành quốc gia phát triển, hùng cường và thịnh vượng vào năm 2045.
Chính phủ đã và đang đẩy mạnh hành động với Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến 2050, cùng các kế hoạch hành động cụ thể. Gần đây nhất là Chỉ thị 44/CT-TTg ngày 09/12/2024 của Thủ tướng Chính phủ, yêu cầu đẩy mạnh thực hiện các giải pháp tăng trưởng xanh. Trong đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đóng vai trò chủ lực trong bảo vệ môi trường, bảo tồn thiên nhiên, hoàn thiện các cơ chế về tín chỉ carbon, tiêu chí môi trường và thúc đẩy kinh tế tuần hoàn.
Một dấu mốc quan trọng khác là Quyết định 232/QĐ-TTg được Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà ký ngày 24/1/2025, phê duyệt Đề án thành lập và phát triển thị trường carbon tại Việt Nam. Mục tiêu là thúc đẩy cắt giảm phát thải khí nhà kính với chi phí tối ưu, đồng thời tạo nguồn tài chính mới cho các hoạt động phát triển xanh, tiến tới phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050.
Thứ trưởng Lê Công Thành cũng cho biết thêm, các bộ ngành liên quan đang khẩn trương hoàn thiện khuôn khổ pháp lý để triển khai thí điểm sàn giao dịch carbon trước tháng 6/2025, đồng thời nâng cao năng lực quản lý nhà nước, năng lực tham gia thị trường của doanh nghiệp và cộng đồng.
Tuy nhiên, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng thẳng thắn nhìn nhận những bất cập hiện nay trong hệ thống tiêu chí xanh tại Việt Nam: "Nhiều danh mục dự án xanh mới chỉ mang tính chất tham khảo, thiếu cơ sở phân loại theo các tiêu chí sàng lọc hoặc chuẩn mực quốc tế. Các ngân hàng cũng gặp khó khăn khi cấp vốn cho các dự án thân thiện với môi trường vì chưa có bộ tiêu chí rõ ràng".
Trước thực tế đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã trình Thủ tướng Chính phủ Dự thảo Quyết định ban hành tiêu chí môi trường đối với dự án đầu tư được cấp tín dụng xanh và phát hành trái phiếu xanh, làm cơ sở pháp lý để đánh giá, xác nhận và thúc đẩy phát triển các dự án có lợi ích môi trường rõ ràng, minh bạch.
"Chuyển đổi xanh không phải là vấn đề của riêng ai, mà là trách nhiệm chung của toàn xã hội", Thứ trưởng Lê Công Thành khẳng định. Ông bày tỏ kỳ vọng Lễ phát động và chuỗi sự kiện Ngày chuyển đổi xanh 2025 sẽ tạo nên sức lan tỏa mạnh mẽ, nâng cao nhận thức cộng đồng, doanh nghiệp và các bên liên quan về vai trò then chốt của phát triển bền vững.
Những lưu ý đối với doanh nghiệp khi thực hiện chuyển đổi xanh
TS. Nguyễn Quốc Việt - Giảng viên trường Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội: Việt Nam chúng ta đứng trước cơ hội rất lớn khi mà Đảng, Chính phủ quyết tâm chuyển dịch cơ cấu kinh tế, chuyển đổi mô hình tăng trưởng, tạo động lực tăng trưởng mới kết hợp việc bảo vệ môi trường, thực hiện cam kết Net Zero vào năm 2050.
"Đây không còn là vấn đề nhìn nhận, do dự mà là bắt buộc, thích ứng chuyển đổi, hay nói cách khác là cuộc đua của các doanh nghiệp. Tôi cho rằng đây không phải cuộc đua cạnh tranh, mà đây là cuộc đua tiếp sức giữa các thành phần kinh tế, giữa các doanh nghiệp khác nhau trong chuỗi giá trị", TS. Nguyễn Quốc Việt nhìn nhận.
Cuộc đua tiếp sức này xuyên suốt, có những việc có thể làm ngay trong năm nay hoặc trong những năm tới, có những việc cần phân chia lộ trình và cần thời gian, để cho tất cả người dân, doanh nghiệp tiếp sức trong giai đoạn từ năm 2030 đến 2050.
Theo TS Việt, các doanh nghiệp đã hội nhập rất nhanh trong những khía cạnh, từ chế biến đến ngành hàng thực phẩm, dịch vụ… Cơ bản các doanh nghiệp đều thích ứng, bước đầu tham gia vào công cuộc đó. Rõ ràng, việc chuyển đổi xanh, bảo vệ môi trường, tiết kiệm tài nguyên, việc áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn sẽ giúp doanh nghiệp nâng cao sản xuất, giúp doanh nghiệp tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu, xuất khẩu. Một điểm khác mà doanh nghiệp được hưởng lợi rất lớn, đó là thương hiệu, sản phẩm được chứng nhận xanh, vượt qua rào cản thuế quan…
Đối với người dân Việt Nam, khi đạt đến mức thu nhập cao hơn, bản thân nhu cầu tiêu dùng của người dân cũng sẽ cao hơn, được thụ hưởng những sản phẩm và dịch vụ giá trị cao.’Ngoài ra, nếu doanh nghiệp biết tận dụng những cơ hội, hiểu rõ về cơ chế chính sách và thể chế toàn cầu lẫn trong nước, doanh nghiệp sẽ nhận được những hỗ trợ một cách tích cực từ phía nhà nước, từ phía các nhà đầu tư hoặc được tiếp cận các nguồn vốn từ nước ngoài.
Tuy nhiên, cơ hội sẽ đi kèm với thách thức với các doanh nghiệp như việc chuyển đổi công nghệ, khả năng tiếp cận vốn…
Với góc nhìn từ cơ quan quản lý trong lĩnh vực môi trường, TS. Trần Công Thắng - Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đã đưa ra những lời khuyên dành cho doanh nghiệp trong việc thay đổi và thích ứng với yêu cầu chuyển đổi xanh.
TS. Trần Công Thắng cho rằng, có ba điểm chính mà doanh nghiệp cần lưu ý.
Thứ nhất, doanh nghiệp cần nhận thức rõ yêu cầu bắt buộc từ thị trường về chuyển đổi xanh. Các doanh nghiệp phải tuân thủ các tiêu chuẩn, trong đó truy xuất nguồn gốc là yêu cầu bắt buộc. Đối với ngành thủy sản hay trái cây, các hàng rào kỹ thuật ngày càng gia tăng, đòi hỏi mã số vùng trồng, mã số vùng nuôi rõ ràng. Khi xuất khẩu sang các thị trường quốc tế, doanh nghiệp sẽ đối mặt với sự kiểm tra và đánh giá từ phía đối tác, và đây chính là áp lực cạnh tranh trực tiếp.
Thứ hai, các doanh nghiệp phải chủ động và có tầm nhìn xa trong việc đổi mới công nghệ. Chính sách thị trường có thể thay đổi bất cứ lúc nào, và nếu không có sự chuẩn bị trước, doanh nghiệp sẽ rơi vào thế bị động. Việc đầu tư công nghệ đòi hỏi chi phí lớn, nhưng nếu không chuyển đổi sớm, doanh nghiệp có thể mất đi cơ hội cạnh tranh.
Thứ ba, trách nhiệm xã hội và bảo vệ môi trường cần được doanh nghiệp đặt lên hàng đầu. Nếu vẫn lạm dụng hóa chất và tài nguyên thiên nhiên, doanh nghiệp không chỉ làm tổn hại môi trường mà còn hủy hoại chính mình. Các giải pháp sản xuất thân thiện với môi trường, tiết kiệm tài nguyên, như Đề án 1 triệu hecta lúa chất lượng cao với phát thải thấp, là những hướng đi thiết thực cần được nhân rộng. Yếu tố con người cũng vô cùng quan trọng. Doanh nghiệp cần chú trọng đào tạo nguồn nhân lực có kỹ năng mới, đáp ứng được yêu cầu của nền kinh tế xanh. Chuyển từ một nền kinh tế nâu sang kinh tế xanh đòi hỏi thay đổi cả trong tư duy và cách làm, nhằm khai thác tài nguyên hiệu quả hơn và để lại giá trị bền vững cho thế hệ sau. Tuy nhiên, các doanh nghiệp cũng sẽ gặp không ít thách thức.
Trước tiên là bài toán hiệu quả kinh tế. Đối với nông dân, lợi nhuận vẫn là mối quan tâm hàng đầu. Họ sẽ đặt câu hỏi liệu sản phẩm xanh có bán được giá cao hơn không? Đây là lý do cần có các cơ chế hỗ trợ để đảm bảo đầu ra và nâng cao giá trị sản phẩm.
Khó khăn thứ hai liên quan đến chi phí đầu tư. Việc chuyển đổi xanh đòi hỏi nguồn vốn lớn để đầu tư vào công nghệ, máy móc và quy trình sản xuất mới. Nếu không có sự hỗ trợ từ chính sách hoặc các nguồn tài chính ưu đãi, nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa sẽ khó có khả năng thực hiện.
Cuối cùng, tư duy là một trở ngại không nhỏ. Việc chuyển đổi xanh chỉ thực sự hiệu quả khi nó thấm sâu vào nhận thức của từng doanh nghiệp, từng người lao động. Đây là một quá trình cần sự đồng hành từ các cấp chính quyền, các tổ chức hỗ trợ và chính bản thân doanh nghiệp. Khi có những chính sách hỗ trợ phù hợp, doanh nghiệp sẽ có thêm động lực để mạnh dạn chuyển đổi và phát triển bền vững.
Thu Cúc
