ThS. Hoàng Thị Vân, Viện Kinh tế - Tài chính, Học viện Tài chính, nhận định, sản xuất lúa gạo trong nước năm 2024 chịu tác động nặng nề bởi các hiện tượng thời tiết bất lợi như nắng nóng kéo dài, hạn hán, xâm nhập mặn và mưa bão. Những yếu tố này đã ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển của cây lúa, làm giảm năng suất ở một số khu vực. Mặc dù vậy, nhờ sự nỗ lực của người nông dân và các biện pháp ứng phó kịp thời, tổng sản lượng lúa cả nước vẫn duy trì ổn định. Cụ thể, diện tích trồng lúa cả năm 2024 ước đạt 7,13 triệu ha, tăng nhẹ so với năm 2023. Tuy nhiên, sản lượng lúa lại giảm nhẹ, đạt 43,46 triệu tấn, thấp hơn 33.600 tấn so với năm trước. Trong đó, vụ Đông Xuân thắng lợi nhờ diện tích và năng suất đều tăng, đạt sản lượng 20,33 triệu tấn, tăng 145.000 tấn. Các vụ Hè Thu và Thu Đông dù diện tích giảm nhưng năng suất tăng đã bù đắp phần nào. Riêng vụ Mùa, năng suất giảm do thời tiết xấu và xu hướng chuyển đổi cơ cấu cây trồng của nông dân.
Thị trường lúa gạo trong nước năm 2024 cũng biến động mạnh mẽ, phản ánh sự thay đổi của cung cầu toàn cầu. Giá lúa gạo tăng đáng kể so với năm trước do nhu cầu cao từ các thị trường nhập khẩu, tình hình nguồn cung trong nước và lo ngại về an ninh lương thực trên thế giới. Cụ thể, lúa IR50404 tăng 6,9%, lúa OM18 tăng 9,8%, gạo thường tăng 19,7%, gạo hạt dài tăng 6,6% và gạo thơm Jasmine tăng 13,4%. Các quốc gia như Philippines, Trung Quốc và các nước châu Phi tăng cường dự trữ gạo, góp phần đẩy giá lên cao. Tại Đồng bằng sông Cửu Long, giá lúa gạo trung bình tháng 12/2024 tiếp tục xu hướng tăng.
Về xuất khẩu, năm 2024, Việt Nam đã xuất khẩu thành công 9,04 triệu tấn gạo, tăng 8,5% so với năm 2023, thu về 5,67 tỷ USD, tăng 17,6%. Mặc dù lượng gạo xuất khẩu có sự điều chỉnh theo mùa, giảm nhẹ vào đầu và giữa năm do nguồn cung trong nước thắt chặt, các thị trường truyền thống như Philippines, Trung Quốc, Indonesia và các nước châu Phi vẫn duy trì nhu cầu ổn định. Philippines tiếp tục là đối tác nhập khẩu gạo lớn nhất của Việt Nam, chiếm gần 50% tổng lượng gạo xuất khẩu. Tuy nhiên, Việt Nam cũng phải cạnh tranh gay gắt với các nước xuất khẩu gạo khác, đặc biệt là Ấn Độ, sau khi nước này dỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu.
Bước sang năm 2025, ngành lúa gạo Việt Nam được dự báo sẽ tiếp tục đối mặt với nhiều thách thức. Biến đổi khí hậu với các hiện tượng thời tiết cực đoan vẫn là mối đe dọa thường trực. Theo dự báo của Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA), sản lượng gạo của Việt Nam trong niên vụ 2024/2025 sẽ duy trì ở mức khoảng 26,5 triệu tấn, đủ đáp ứng nhu cầu trong nước và xuất khẩu. Tuy nhiên, để đảm bảo sản lượng ổn định, Việt Nam cần tăng cường các biện pháp ứng phó với biến đổi khí hậu, đảm bảo nguồn nước tưới tiêu và cải thiện năng suất thông qua các giải pháp canh tác hiệu quả, bao gồm áp dụng công nghệ mới, quản lý nước thông minh và phát triển giống lúa chịu hạn, mặn.
Về thị trường xuất khẩu, dự báo sản lượng gạo toàn cầu năm 2025 sẽ tăng do sự gia tăng sản lượng từ Ấn Độ, Thái Lan và Pakistan. Trong khi đó, nhu cầu nhập khẩu từ các quốc gia lớn như Trung Quốc, Indonesia và Philippines có thể chững lại hoặc giảm. Điều này sẽ tạo áp lực cạnh tranh lớn hơn lên giá gạo và thị phần xuất khẩu của Việt Nam. Dù vậy, ThS. Hoàng Thị Vân cho rằng, với việc duy trì nhu cầu từ các thị trường truyền thống, xuất khẩu gạo của Việt Nam vẫn có thể giữ vững mức ổn định và duy trì được những kết quả ấn tượng như năm 2024.
Tóm lại, ngành lúa gạo Việt Nam đã thể hiện khả năng phục hồi và thích ứng tốt trong năm 2024. Để tiếp tục phát triển bền vững trong năm 2025, ngành cần tập trung vào các giải pháp ứng phó với biến đổi khí hậu, nâng cao năng suất, chất lượng lúa gạo, đồng thời duy trì và mở rộng thị trường xuất khẩu. Trong bối cảnh thế giới có nhiều biến động, ngành lúa gạo Việt Nam vẫn có thể khẳng định vai trò quan trọng trong việc đảm bảo an ninh lương thực quốc gia và đóng góp vào nguồn cung lương thực toàn cầu.
