Quang cảnh Đối thoại Biển lần thứ 13.
Phát biểu khai mạc, Tiến sỹ Nguyễn Hùng Sơn, Phó Giám đốc Học viện Ngoại giao nhắc lại quá trình đàm phán thông qua Hiệp định trong khuôn khổ Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS) năm 1982 về bảo tồn và sử dụng bền vững đa dạng sinh học biển tại khu vực nằm ngoài quyền tài phán quốc gia (BBNJ).
Khẳng định UNCLOS sau 30 năm vẫn là "ngọn đèn soi sáng" cho các hoạt động trên biển và đại dương, Tiến sỹ Nguyễn Hùng Sơn mong muốn Đối thoại sẽ giúp các bên liên quan hiểu nhiều hơn về BBNJ và tìm được sự thấu hiểu chung giữa các nhà khoa học, luật gia để các nước Đông Nam Á có quá trình chuẩn bị, triển khai, đưa ra khuyến nghị mới để thúc đẩy hợp tác.
Theo ông Florian Feyerabend, Trưởng đại diện Viện KAS tại Việt Nam, Đối thoại Biển lần thứ 13 có ý nghĩa quan trọng, là diễn đàn để các đại biểu thảo luận sâu sắc về khai thác vùng biển sâu, quản trị khu vực ngoài quyền tài phán của quốc gia, phát triển các nền tảng để thúc đẩy quan hệ hợp tác, xây dựng chính sách trong tương lai.
Ông Florian Feyerabend, Trưởng đại diện Viện Konrad-Adenauer-Stiftung tại Việt Nam phát biểu tại Đối thoại.
Đối thoại Biển lần thứ 13 bao gồm 4 phiên thảo luận. Trong đó, phần Hiệp định BBNJ: Những nội dung chính và triển vọng (phiên 1) tập trung trao đổi và làm rõ các nội dung cơ bản của Hiệp định, đồng thời thảo luận về cách thức Hiệp định được áp dụng phù hợp với các công cụ pháp lý hiện hành khác. Tiếp đó là các nội dung: Triển vọng mới về các quy định khai thác đáy biển sâu; Các cơ hội và thách thức cho việc tăng cường hợp tác tại khu vực ngoài quyền tài phán quốc gia; Hợp tác trong khai thác và bảo tồn tại khu vực ngoài quyền tài phán quốc gia: Các khuyến nghị về pháp lý và chính sách.
Sau gần hai thập kỷ thảo luận và đàm phán, Hiệp định BBNJ vừa được thông qua đã trở thành hiệp định thực thi thứ ba trong khuôn khổ UNCLOS. Hiệp định điều chỉnh các nhóm vấn đề quan trọng liên quan tới bảo tồn và sử dụng bền vững đa dạng sinh học biển tại các vùng biển nằm ngoài quyền tài phán quốc gia như: Tài nguyên gen biển; các công cụ quản lý vùng (ABMT), bao gồm khu bảo tồn biển (MPA); đánh giá tác động môi trường; xây dựng năng lực và chuyển giao công nghệ; cũng như vận hành các cơ quan và thể chế.
Phó Giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Thị Lan Anh, Viện trưởng Viện Biển Đông (Học viện Ngoại giao) nhấn mạnh có 4 mảng BBNJ có thể hỗ trợ triển khai UNCLOS trong thời gian tới. Đó là: đưa ra các định nghĩa quan trọng; quy định các trọng trách hợp tác về tài nguyên biển hay chuyển giao công nghệ; cơ chế clearing house - cung cấp thông tin; tạo điều kiện cho hợp tác và cuối cùng là cơ chế giám sát định kỳ, nâng cao năng lực.
Phó Giáo sư, Tiến sỹ Modh Rusli, Đại học Sains Islam, Malasyia cho rằng, BBNJ đã đưa ra những công cụ và nghiên cứu quan trọng với những nhiệm vụ cụ thể nhằm phòng ngừa các vấn đề liên quan đến suy thoái môi trường. Hiệp ước đảm bảo các nỗ lực này không được thực hiện một cách riêng rẽ, tách bạch mà thúc đẩy hợp tác.
TS. Trần Thị Ngọc Sương, Đại học Đà Nẵng chia sẻ tại buổi Đối thoại.
Tiến sỹ Trần Thị Ngọc Sương, Đại học Đà Nẵng cũng khẳng định ý nghĩa của việc BBNJ đã đặt ra luật lệ với tiến trình cụ thể, chi tiết để thực thi UNCLOS, qua đó đánh giá được tác động của môi trường biển. Theo bà, điều quan trọng là các hoạt động của con người cần phải được đánh giá để giảm tác động xấu đến môi trường, đảm bảo tuân theo BBNJ.
Chia sẻ thêm về những điểm mới của BBNJ, Tiến sỹ Sarah Lothian, Đại học Wollongong, Australia cho rằng phần 14 của BBNJ đã đánh giá chuyển giao công nghệ biển là một thành tố quan trọng, không thể thiếu trong việc thực hiện các thành tố khác. Do đó, các quốc gia cần tham gia, đóng góp trách nhiệm thông qua chia sẻ nghiên cứu, hỗ trợ tài chính, chuyển giao công nghệ. "Chìa khóa ở đây là một tầm nhìn, đối thoại dài hạn giữa các bên liên quan đến chuyển giao công nghệ, tạo thuận lợi, hứng khởi cho các nước phát triển chuyển giao công nghệ biển cho các nước đang phát triển". Tiến sỹ Sarah Lothian cũng cho rằng có những điều khoản chỉ có trong BBNJ mà không có trong UNCLOS như báo cáo tiến độ triển khai để đảm bảo cơ chế minh bạch, do vậy, có thể thúc đẩy việc thực thi BBNJ giữa các quốc gia thành viên…
