AI cần luật để phát triển bền vững…
Phát biểu khai mạc Hội thảo, ông Trần Văn Khải - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội cho biết, Việt Nam xác định AI là công nghệ ưu tiên quốc gia, đóng vai trò then chốt trong chuyển đổi số, phát triển kinh tế tri thức và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị đã đặt mục tiêu Việt Nam thuộc nhóm các nước dẫn đầu khu vực về nghiên cứu, phát triển và ứng dụng AI. Tuy nhiên, sự phát triển quá nhanh của AI cũng đặt ra nhiều thách thức về pháp lý, đạo đức, an toàn và trách nhiệm xã hội, đòi hỏi phải có hành lang pháp lý phù hợp để vừa kiểm soát rủi ro, vừa thúc đẩy đổi mới sáng tạo.
ông Trần Văn Khải - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội phát biểu
Cũng theo Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, đây là một trong những đạo luật đầu tiên của Việt Nam trong lĩnh vực AI, tạo nền tảng pháp lý cho nghiên cứu, phát triển, ứng dụng và quản trị AI một cách an toàn, có trách nhiệm và nhân văn. Dự thảo luật được xây dựng theo hướng tìm điểm cân bằng hợp lý giữa quản lý và khuyến khích phát triển, bảo đảm minh bạch, khả thi và tiệm cận chuẩn mực quốc tế.
Ông Trần Văn Trí - Giám đốc LuatVietnam.vn nhận xét, Dự thảo luật đã bao quát đầy đủ các nội dung về nghiên cứu, phát triển, cung cấp và sử dụng AI, đồng thời thể hiện rõ nguyên tắc con người kiểm soát AI. Ông đặc biệt quan tâm đến một số vấn đề nêu ra tại Dự thảo luật như: Nguyên tắc về trách nhiệm và kiểm soát của con người khi triển khai, sử dụng hệ thống trí tuệ nhân tạo (khoản 1, Điều 4); Quy định về phân loại hệ thống trí tuệ nhân tạo theo mức độ rủi ro, doanh nghiệp chủ động phân loại (Điều 10); Quy định về chính sách phát triển hệ sinh thái và thị trường trí tuệ nhân tạo (Điều 32)…
Ông Trí cho biết, LuatVietnam.vn đang triển khai hệ thống “AI Luật” – trợ lý pháp lý ứng dụng trí tuệ nhân tạo giúp tra cứu, hỏi đáp và phân tích quy định pháp luật. Thực tế quá trình triển khai, công ty đã gặp một số vướng mắc, băn khoăn về: Quản lý nguồn dữ liệu huấn luyện và cơ chế xác định trách nhiệm đối với đầu ra AI; Cách thức phân loại rủi ro của các hệ thống AI trong lĩnh vực phổ biến pháp luật; Quy định gắn nhãn và công bố thông tin hệ thống AI…
Các đại biểu tham dự Hội thảo
Từ các vướng mắc đó, ông Trí nêu một số đề xuất cho Dự thảo luật. Cụ thể, ông cho rằng: Cần quy định rõ ranh giới quyền sở hữu trí tuệ giữa nhà phát triển, nhà cung cấp và nhà triển khai; Có hướng dẫn cụ thể về gắn nhãn sản phẩm AI, bảo đảm minh bạch và khả năng kiểm chứng; Linh hoạt trong cơ chế tiền kiểm, tránh làm chậm tiến độ ra mắt sản phẩm; Bổ sung quy định dẫn nguồn dữ liệu học của AI, để minh bạch nguồn tri thức và tránh vi phạm bản quyền…
Tạo hành lang pháp lý an toàn, thúc đẩy đổi mới sáng tạo
Tham dự Hội thảo, chuyên gia công nghệ Nguyễn Tử Quảng – CEO Tập đoàn công nghệ BKAV cho rằng, để tạo dựng môi trường pháp lý thuận lợi, an toàn cho AI phát triển, Việt Nam không nên đi theo “luật cứng” của EU mà nên học hỏi mô hình “luật mềm” rất thành công ở Nhật Bản. Theo đó, Luật Trí tuệ nhân tạo Việt Nam nên được xây dựng như một đạo luật khung mang tính thúc đẩy, thay vì một đạo luật quy định và kiểm soát. Và vai trò chính của Luật thể hiện ở: Một là, thiết lập các hướng dẫn không ràng buộc bằng việc ban hành các bộ nguyên tắc, chuẩn mực đạo đức, và thực tiễn tốt nhất để doanh nghiệp tự nguyện áp dụng và tuân thủ; Hai là sử dụng các luật hiện hành để xử lý các vi phạm, thay vì tạo ra các chế tài mới. VD: AI gây thiệt hại xử lý theo Bộ luật Dân sự; AI vi phạm dữ liệu cá nhân xử lý theo Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân; AI vi phạm bản quyền xử lý theo Luật Sở hữu trí tuệ; AI cạnh tranh không lành mạnh xử lý theo Luật Cạnh tranh…
Không chỉ có vậy, CEO Tập đoàn công nghệ BKAV chia sẻ, ông không kỳ vọng quá nhiều vào cơ chế Sandbox (thử nghiệm có kiểm soát). “Thực tiễn tại Việt Nam cho thấy, chưa có dự án Sandbox nào ở Việt Nam thành công. Việc đưa cơ chế này vào luật có thể mang tính hình thức và không giải quyết được các vướng mắc thực tế của doanh nghiệp” – Chuyên gia công nghệ Nguyễn Tử Quảng nhấn mạnh.
Phát biểu tại Hội thảo, Thứ trưởng Bộ KH&CN Phạm Đức Long cho biết, quá trình xây dựng Dự thảo luật diễn ra trong thời gian ngắn nhưng đã tham khảo kỹ lưỡng kinh nghiệm quốc tế để lựa chọn hướng đi phù hợp cho Việt Nam.
Theo Thứ trưởng Phạm Đức Long, chúng ta hướng tới cách tiếp cận cân bằng, đó là tạo hành lang pháp lý an toàn, quản lý rủi ro cốt lõi, đồng thời mở không gian đủ rộng để AI phát triển mà không bị bó buộc. Cùng với việc xây dựng Luật, Chính phủ, Bộ KH&CN sẽ triển khai chính sách hỗ trợ phát triển hệ sinh thái AI quốc gia, bao gồm hạ tầng dữ liệu – tính toán, đào tạo nhân lực, hỗ trợ doanh nghiệp công nghệ phát triển và ứng dụng AI, đồng thời hỗ trợ về đầu ra, mua sản phẩm AI, xây dựng các chương trình phổ cập AI, tạo ra thị trường và khuyến khích đầu tư phát triển AI…/.
