VPCP tham mưu, chuẩn bị nội dung các cuộc họp của Chính phủ về sắp xếp tổ chức bộ máy - Ảnh: VGP
Việc sắp xếp tổ chức bộ máy của các bộ, ngành, địa phương gắn với sắp xếp đơn vị hành chính các cấp, thực hiện mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp là một đề bài lớn, chưa từng có tiền lệ, liên quan đến cả hệ thống chính trị, cũng như từng người dân, doanh nghiệp.
Trên hành trình cải cách đất nước, trong bóng dáng của những quyết sách táo bạo, có dấu ấn âm thầm nhưng quyết liệt của Văn phòng Chính phủ (VPCP).
Từ việc tham mưu xây dựng các đề án, nghị quyết lớn đến việc trực tiếp theo dõi, đôn đốc, kiểm tra từng bộ, ngành, từng địa phương, VPCP không chỉ là đơn vị giúp việc đơn thuần, mà đã khẳng định vai trò trung tâm điều phối, góp phần chuyển hóa khát vọng cải cách thành hiện thực.
"Chưa khi nào, những cán bộ của VPCP lại cảm nhận rõ ràng về sức nóng, tính cấp thiết và tầm ảnh hưởng của cuộc cải cách tổ chức bộ máy hành chính chưa từng có trong lịch sử. Mỗi dòng chữ trong các tờ trình, mỗi biểu mẫu rà soát chức năng, nhiệm vụ, mỗi khuyến nghị gửi lên Thủ tướng đều được chúng tôi cân nhắc, suy nghĩ kỹ lưỡng, nhiều khi tranh luận tới cùng. Vì chúng tôi hiểu: Một từ ngữ chưa chuẩn có thể dẫn đến một cách hiểu sai, một chính sách không đúng trong quá trình cải cách tổ chức bộ máy", một cán bộ Vụ Tổ chức Công vụ (VPCP) chia sẻ.
Thực hiện Kết luận số 121-KL/TW của Bộ Chính trị, từ tháng 11/2024 đến tháng 5/2025, tổ chức bộ máy của Chính phủ được sắp xếp, tinh gọn còn 14 bộ, 3 cơ quan ngang bộ (giảm 5 bộ, cơ quan ngang bộ, tương ứng giảm 22,7%); 5 cơ quan thuộc Chính phủ (giảm 3 cơ quan thuộc Chính phủ, tương ứng giảm 37,5%).
Không dừng ở đó, các bộ, ngành đã thực hiện sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy bên trong, giảm cấp trung gian theo đúng chủ trương, định hướng của Bộ Chính trị, Ban Chỉ đạo Trung ương, Ban Chỉ đạo của Chính phủ.
Theo đó, giảm 13/13 tổng cục và tổ chức tương đương (tương ứng giảm 100%), 519 cục và tổ chức tương đương (tương ứng giảm 77,6%), 219 vụ và tổ chức tương đương (tương ứng giảm 54,1%), 3.303 chi cục và tương đương chi cục (tương ứng giảm 91,7%), 203 đơn vị sự nghiệp công lập (trong đó, sắp xếp giảm 79/203 đơn vị sự nghiệp công lập trong cơ cấu tổ chức quy định tại các Nghị định của Chính phủ, tương ứng giảm 38%).
Để tạo ra những con số như trên, VPCP đã tích cực phối hợp với Bộ Nội vụ tham mưu, chuẩn bị nội dung để Ban Chỉ đạo của Chính phủ tổ chức 10 phiên họp thảo luận, cho ý kiến về các nội dung thuộc thẩm quyền, 25 cuộc họp của các Phó Thủ tướng Chính phủ trong quá trình rà soát, kiện toàn tổ chức, chức năng, nhiệm vụ của các bộ, ngành.
Những con số biết nói ấy phản ánh rõ một cuộc "đại phẫu" chưa từng có tiền lệ. Phía sau đó là vô vàn quyết định khó khăn, những quyết sách thận trọng, những phương án hiệu quả của lãnh đạo Chính phủ nhằm đổi mới tổ chức bộ máy nhưng vẫn bảo đảm vận hành thông suốt. Đó là công lao của cả hệ thống chính trị, nhưng vai trò điều phối, tổng hợp tham mưu, chuẩn bị từ VPCP là không thể thiếu.
Tận tụy vì "chính quyền gần dân, sát dân"
Tinh gọn bộ máy không chỉ diễn ra ở Trung ương. Với phương châm "lấy hiệu quả phục vụ người dân làm mục tiêu", tiến trình sắp xếp tổ chức bộ máy hành chính được triển khai sâu rộng tới tận cấp tỉnh, cấp huyện, cấp xã.
Tính đến ngày 10/3/2025 – ngay trước khi thực hiện sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh và cấp xã – các địa phương đã giảm 343 cơ quan chuyên môn cấp tỉnh (tương ứng giảm 29,1%) và 1.454 cơ quan cấp huyện (giảm 17,5%).
Sau Hội nghị Trung ương 11 và Hội nghị toàn quốc quán triệt, triển khai thực hiện Nghị quyết Hội nghị Trung ương 11, với tinh thần "vừa chạy, vừa xếp hàng", VPCP chủ động phối hợp với các cơ quan liên quan dự thảo các văn bản để Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ hướng dẫn các địa phương triển khai các kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, của Ban Chỉ đạo Trung ương về việc bỏ cấp huyện, xây dựng Đề án sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã.
Cùng với đó là sự chuẩn bị công phu cho Đề án sắp xếp đơn vị hành chính, với mục tiêu cuối cùng là xây dựng một chính quyền gần dân, sát dân và phục vụ dân hiệu quả hơn.
Theo đó, VPCP đã tích cực phối hợp với Bộ Nội vụ tham mưu cho Chính phủ trình Quốc hội thông qua Luật Tổ chức chính quyền địa phương, trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội thông qua Nghị quyết về việc sắp xếp đơn vị hành chính năm 2025 và đã hoàn thành xây dựng các Đề án sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Quốc hội xem xét, quyết định, vượt tiến độ quy định.
Quốc hội đã thông qua, ban hành Nghị quyết về sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh và 34 Nghị quyết về sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã của 34 tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương mới.
Sau sắp xếp, cả nước giảm 6.714 đơn vị (giảm 66,91%, bảo đảm tỷ lệ giảm theo quy định của Trung ương là từ 60%-70%, từ 10.035 đơn vị xuống còn 3.321 đơn vị). Bình quân cả nước số lượng đơn vị hành chính cấp xã giảm là 66,91%, phù hợp với chủ trương của Trung ương và điều kiện thực tiễn các địa phương, cơ bản đáp ứng yêu cầu xây dựng chính quyền cấp xã gần dân, sát dân để phục vụ người dân tốt hơn.
Đằng sau hàng loạt Đề án công phu, đòi hỏi phối hợp liên ngành chặt chẽ, khoa học và thấu đáo.
"Tôi còn nhớ như in không khí những tháng đầu năm 2025. Khi được giao nhiệm vụ xây dựng Đề án sáp nhập hàng loạt đơn vị hành chính, cả Vụ gần như không có khái niệm ngày nghỉ. Chúng tôi làm việc đến khuya, tạm gác việc riêng, vì biết rõ trách nhiệm lúc đó là rất lớn", một cán bộ Vụ Tổ chức công vụ kể lại.
Điểm tựa cho toàn bộ quá trình cải cách này chính là thể chế. Với nhận thức ấy, VPCP luôn coi việc hoàn thiện hệ thống pháp luật là nhiệm vụ cốt lõi.
Hàng loạt Nghị định, Thông tư đã được ban hành để cụ thể hóa chủ trương phân cấp, phân quyền, phân định nhiệm vụ của chính quyền địa phương đã được ban hành – tổng cộng có 29 Nghị định của Chính phủ và 63 Thông tư của các bộ ngành.
Công việc không chỉ đơn giản là trình các Nghị định để lãnh đạo Chính phủ ký ban hành, mà còn là sự phối hợp với các đơn vị liên quan rà soát khoảng 7.000 nhiệm vụ, thẩm quyền của các bộ, ngành, địa phương để phân định rạch ròi – cái gì Trung ương làm, cái gì địa phương làm, địa phương quyết và địa phương chịu trách nhiệm.
Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính chủ trì hội nghị đánh giá kết quả sắp xếp tổ chức bộ máy bên trong của các bộ, ngành và sơ kết 1 tháng vận hành chính quyền địa phương 2 cấp vào chiều 28/7 - Ảnh: VGP
Làm mới công vụ từ bên trong
Không có bộ máy hiệu lực nếu không có con người phù hợp. Bởi vậy, công tác đổi mới quản lý công vụ, công chức cũng được đặt lên hàng đầu.
VPCP đã phối hợp với Bộ Nội vụ tham mưu nhiều chính sách đột phá, từ tiêu chuẩn chức danh, vị trí việc làm, đến cơ chế đánh giá dựa trên sản phẩm cụ thể - chấm dứt đánh giá theo cảm tính. Chính sách thu hút người tài, sàng lọc người yếu kém cũng từng bước được hoàn thiện.
Tinh giản biên chế vốn là câu chuyện đầy nhạy cảm cũng được thực hiện có lộ trình, bài bản. VPCP phối hợp với Bộ Nội vụ báo cáo Thủ tướng Chính phủ kết quả thực hiện tinh giản biên chế giai đoạn 2015 - 2023, 2023 - 2025, báo cáo Ban Chỉ đạo Trung ương về quản lý biên chế để trình Bộ Chính trị cho phép điều chuyển, bổ sung biên chế cho các cơ quan, tổ chức hành chính, đơn vị sự nghiệp công lập.
Các bộ, ngành, địa phương về cơ bản đã sử dụng đúng số biên chế được giao, không vượt quá số biên chế được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt, chủ động xây dựng kế hoạch thực hiện lộ trình tinh giản biên chế gắn với cơ cấu lại, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức theo vị trí việc làm.
Công cuộc cải cách bộ máy không phải chuyện "một sớm một chiều". Trước mắt vẫn còn nhiều việc như phối hợp với Bộ Nội vụ tham mưu sửa đổi nhiều văn bản quy phạm pháp luật như: Luật Viên chức, Luật Thi đua, Khen thưởng, Nghị quyết về tiêu chuẩn đơn vị hành chính, phân loại đơn vị hành chính; sửa đổi các văn bản liên quan đến chính quyền địa phương 2 cấp, tiếp tục phân quyền đi kèm phân bổ nguồn lực...
VPCP vẫn đang "vừa chạy vừa xếp hàng", vừa triển khai vừa lắng nghe và điều chỉnh – như cách Thủ tướng vẫn nhắc trong các cuộc họp. Đó là sự cầu thị và thận trọng để những cải cách hôm nay không gây đứt gãy mà là nền tảng cho tương lai. Chỉ cần một hệ thống hành chính tốt lên từng ngày, đó là phần thưởng lớn nhất cho những người đang âm thầm viết nên một cuộc cách mạng.
Thu Giang
