Sáng ngày 26/10, lá cờ màu đỏ, đen và vàng – quốc kỳ của Timor Leste được kéo lên cùng cờ của các nước ASEAN trong Trung tâm hội nghị Kuala Lumpur, Malaysia, đánh dấu việc quốc gia này chính thức trở thành thành viên thứ 11 của ASEAN, sau hơn một thập niên chuẩn bị.
Mái nhà chung đầy đủ hơn
Trao đổi với Người Đưa Tin về sự kiện này, Đại sứ Nguyễn Thạc Dĩnh - nguyên Đại biện lâm thời đầu tiên tại Brunei Darussalam - người đã chuẩn bị và tham dự lễ kết nạp Việt Nam vào ASEAN 7/1995, nguyên Đại sứ Việt Nam tại Philippines cho rằng đây thực sự là bước ngoặt lịch sử trong tiến trình mở rộng và phát triển của "ngôi nhà chung Đông Nam Á".
Theo ông Dĩnh, hơn nửa thế kỷ trước, khi ASEAN được thành lập tại Bangkok năm 1967 với chỉ năm nước sáng lập (Indonesia, Malaysia, Philippines, Singapore và Thái Lan) ít ai có thể hình dung rằng tổ chức khu vực này lại có ngày trở thành "cộng đồng chung" của toàn bộ Đông Nam Á.
Suốt nhiều thập kỷ, từng bước một, ASEAN mở rộng vòng tay, đón nhận Brunei (1984), Việt Nam (1995), Lào và Myanmar (1997), Campuchia (1999) và nay là Timor-Leste.
"Đó là hành trình nửa thế kỷ của hòa bình, đối thoại và niềm tin, một quá trình rất đặc biệt nếu so sánh với bất kỳ khu vực nào khác trên thế giới," Đại sứ Nguyễn Thạc Dĩnh nhấn mạnh.
Lãnh đạo các nước ASEAN chứng kiến lễ ký tuyên bố về việc kết nạp Timor Leste vào ASEAN (Ảnh: VGP).
Theo ông Dĩnh, việc Timor-Leste gia nhập ASEAN đánh dấu mốc hoàn thiện bản đồ địa chính trị của Đông Nam Á. Điều này không chỉ mang ý nghĩa về mặt địa chính trị, mà còn là sự khẳng định bản sắc khu vực, về một Đông Nam Á thống nhất, nơi các quốc gia dù khác nhau về quy mô, thể chế hay trình độ phát triển, vẫn có thể cùng nhau chia sẻ một tầm nhìn chung.
"ASEAN 11 là biểu tượng của tính bao trùm và tinh thần không để ai bị bỏ lại phía sau. Với sự hiện diện của Timor-Leste, giấc mơ Đông Nam Á thống nhất đã trở thành hiện thực", ông Dĩnh nói.
Đặc biệt, trong bối cảnh khu vực và thế giới đang chứng kiến những chuyển động địa chính trị phức tạp, việc ASEAN hoàn thiện cơ cấu thành viên không chỉ có ý nghĩa về mặt tượng trưng, mà còn củng cố hơn nữa tính gắn kết nội khối và vai trò trung tâm của Hiệp hội trong cấu trúc khu vực. "Một ASEAN đầy đủ, thống nhất sẽ có tiếng nói mạnh mẽ hơn, có sức đề kháng tốt hơn trước những cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn," ông Dĩnh phân tích.
Theo Đại sứ Nguyễn Thạc Dĩnh, Timor-Leste dù là một quốc gia nhỏ và còn gặp nhiều khó khăn về kinh tế – xã hội, nhưng việc gia nhập ASEAN sẽ tạo ra cả động lực và cơ hội cho chính nước này lẫn khu vực.
Theo đó, việc gia nhập ASEAN là cơ hội để Timor-Leste hội nhập sâu hơn vào khu vực, tận dụng các cơ chế hợp tác kinh tế, giáo dục, văn hóa và an ninh. Ngược lại, ASEAN cũng sẽ được mở rộng thêm về thị trường và có thêm một đối tác phát triển tiềm năng.
Đại sứ Nguyễn Thạc Dĩnh.
Đại sứ Nguyễn Thạc Dĩnh cũng nhấn mạnh đến vai trò của Việt Nam trong tiến trình này. Là quốc gia từng gia nhập ASEAN muộn hơn nhiều nước khác, Việt Nam hiểu rất rõ ý nghĩa của việc được đón nhận vào ngôi nhà chung của khu vực. Do đó, Việt Nam đã tích cực ủng hộ và đồng hành cùng Timor-Leste trong suốt quá trình chuẩn bị, góp phần thúc đẩy sự đồng thuận của các nước thành viên.
"Việt Nam đã, đang và sẽ luôn là một thành viên tích cực, ủng hộ sự mở rộng bao trùm của ASEAN. Đây cũng là biểu hiện sinh động cho tinh thần chủ động, tích cực, có trách nhiệm trong chính sách đối ngoại của Việt Nam", ông Dĩnh nói.
Phép thử cho tổ chức
Với việc mở rộng thành viên, bên cạnh cơ hội, Đại sứ Nguyễn Thạc Dĩnh cũng thẳng thắn cho rằng yêu cầu củng cố đoàn kết nối khối của ASEAN cũng cần được đặt ra cao hơn. Điều này hết sức quan trọng bởi bối cảnh quốc tế hiện nay đang diễn biến nhanh chóng, phức tạp, khó lường và bản thân khu vực Đông Nam Á cũng đối diện với nhiều thách thức, mà những căng thẳng trong quan hệ Thái Lan và Campuchia gần đây là một ví dụ điển hình.
"Điều quan trọng là ASEAN phải tiếp tục duy trì tính thống nhất trong đa dạng, tiếp tục giữ vững nguyên tắc đồng thuận và sự đoàn kết nội khối. Làm sao để thêm thành viên mà ASEAN đoàn kết hơn, sức mạnh ngày càng lớn hơn", ông Dĩnh nói.
Trong một thế giới nhiều biến động, đoàn kết nội khối là điều kiện tiên quyết để ASEAN có thể hành động hiệu quả, nhất là bắt kịp các xu hướng phát triển mới như chuyển đổi xanh, chuyển đổi số phát triển bền vững và ứng phó với các vấn đề an ninh truyền thống và phi truyền thống.
Và đoàn kết không tự nhiên mà có. Nó cần được nuôi dưỡng bằng đối thoại, bằng sự tôn trọng lẫn nhau và bằng cơ chế đồng thuận – giá trị cốt lõi đã giúp ASEAN vượt qua nhiều khác biệt trong quá khứ.
"Việc Timor-Leste gia nhập ASEAN cũng là một phép thử và một cơ hội: thử thách khả năng bao dung và gắn kết của ASEAN, đồng thời mở ra cơ hội để khẳng định rằng một tổ chức khu vực có thể lớn mạnh mà vẫn giữ vững bản sắc thống nhất", Đại sứ Nguyễn Thạc Dĩnh nói.
Bên cạnh đó, theo ông Dĩnh, nền kinh tế và năng lực hội nhập của Timor-Leste vẫn còn nhiều hạn chế, do đó ASEAN cũng cần hỗ trợ Timor-Leste hội nhập khu vực một cách thực chất, chú trọng chia sẻ kinh nghiệm phát triển, tăng cường hỗ trợ kỹ thuật và đào tạo nhân lực cho Timor-Leste, để quốc gia này có thể nhanh chóng thích ứng với các cơ chế hợp tác của khu vực.
