Tại dự thảo tờ trình nghị quyết, Bộ Công an cho biết, nghị quyết được xây dựng nhằm đáp ứng yêu cầu cải cách thủ tục hành chính và chuyển đổi số quốc gia. Theo đó, Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị xác định một trong những đột phá chiến lược là đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số, sử dụng dữ liệu điện tử thay thế giấy tờ, cắt giảm thủ tục hành chính. Chính phủ đang triển khai mạnh mẽ các chương trình Chính phủ số, kinh tế số, xã hội số.
Tuy nhiên, trong nhiều giao dịch dân sự quan trọng (đất đai, phương tiện), công dân vẫn phải xuất trình giấy tờ truyền thống, chưa tận dụng dữ liệu điện tử đã có. Việc ban hành Nghị quyết là bước đi cụ thể nhằm thực hiện mục tiêu trên, thể hiện vai trò tiên phong của Chính phủ trong đổi mới thể chế và cải cách hành chính.
Bên cạnh đó, thực tiễn phát sinh nhiều bất cập. Cụ thể, người dân khi mua bán, chuyển nhượng đất đai, phương tiện phải thực hiện nhiều thủ tục rườm rà như công chứng hợp đồng, xin giấy xác nhận tình trạng hôn nhân, nộp bản sao giấy tờ cá nhân. Các thủ tục này gây tốn kém chi phí (công chứng, chứng thực, lệ phí xác nhận tình trạng hôn nhân), kéo dài thời gian (người dân phải đi lại nhiều lần giữa các cơ quan công chứng, UBND, cơ quan đăng ký), phát sinh phiền hà (nguy cơ bị gây khó dễ, nhũng nhiễu, chồng chéo hồ sơ). Trong khi đó, thông tin liên quan đã có sẵn trong Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, hộ tịch, đất đai, phương tiện, nhưng chưa được khai thác triệt để.
Mặt khác, dữ liệu số hóa đã sẵn sàng nhưng chưa được pháp lý công nhận rộng rãi. Hiện nay, gần 100% công dân có số định danh cá nhân và tài khoản định danh điện tử VNeID; dữ liệu hộ tịch (kết hôn, ly hôn), dữ liệu đất đai, phương tiện đã được số hóa và kết nối từng phần với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư. Luật Giao dịch điện tử 2023, Luật Căn cước 2023, Nghị định số 69/2024/NĐ-CP đã công nhận giá trị pháp lý của dữ liệu điện tử, định danh điện tử.
Tuy nhiên, các luật chuyên ngành (Đất đai, Công chứng, Hộ tịch, Giao thông đường bộ) vẫn yêu cầu nộp giấy tờ, công chứng hợp đồng, dẫn tới mâu thuẫn giữa pháp luật hiện hành và điều kiện thực tế.
Do đó, cần một nghị quyết của Chính phủ để cho phép áp dụng dữ liệu điện tử thay thế giấy tờ, công chứng trong các trường hợp đã số hóa, xác thực đầy đủ.
Như vậy, việc ban hành nghị quyết là bước đột phá về thể chế, tạo hành lang pháp lý cho việc sử dụng dữ liệu điện tử trong giao dịch dân sự, cắt giảm mạnh thủ tục, chi phí, thời gian cho người dân, doanh nghiệp; nâng cao mức độ hài lòng và niềm tin vào Chính phủ.
Đồng thời, góp phần minh bạch hóa, phòng chống tham nhũng vặt, vì dữ liệu được xác thực, lưu trữ điện tử, hạn chế tiếp xúc trực tiế; đặt nền móng để tiến tới xóa bỏ hoàn toàn giấy tờ thủ công trong quản lý nhà nước, phù hợp xu thế quốc tế.
Bỏ công chứng, quy trình mua bán nhà đất và phương tiện giao thông như thế nào? (ảnh minh họa).
Quy trình giao dịch chuyển nhượng quyền sử dụng đất
Người chuyển nhượng và nhận chuyển nhượng đăng nhập vào Công dịch vụ công quốc gia để khai báo thông tin hợp đồng và yêu cầu đăng ký biên động đất đai.
Xác thực danh tính thông qua VNeID mức 2, đồng thời hệ thống tự động đối chiếu và kiểm tra: nhân thân người thực hiện giao dịch (từ cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư); Tình trạng hôn nhân (từ Cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử);
Quyền sử dụng đất hợp pháp (từ Cơ sở dữ liệu đất đai).
Hệ thống cung cấp mẫu hợp đồng điện tử có thể ký số hoặc in ra để công dân ký trực tiếp tại bộ phận tiếp nhận.
Cơ quan đăng ký đất đai tiếp nhận hồ sơ, không yêu cầu bản sao giấy tờ tủy thân, không yêu cầu xác nhận tình trạng hôn nhân, trừ trường hợp dữ liệu trên hệ thống chưa đồng bộ, không thể truy xuất đầy đủ hoặc sai lệch thông tin giữa khai báo và dữ liệu hệ thống hoặc có căn cứ cho thấy giao địch có nguy cơ phát sinh tranh chấp, khiếu nại.
Sau khi hoàn tất đăng ký sang tên, kết quả được trả trực tuyến hoặc trực tiếp theo lựa chọn của người dân.
Quy trình giao dịch mua bán, chuyển nhượng, cho tặng phương tiện giao thông
Các bên giao dịch đăng nhập vào Cổng Dịch vụ công quốc gia để thực hiện kê khai thông tin hợp đồng mua bản, chuyến nhượng, tặng cho phương tiện giao thông.
Xác thực điện tử thông qua VNeID mức độ 2. Hệ thống sẽ tự động đối chiếu và kiểm tra: Nhân thân người thực hiện giao dịch (từ Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư); thông tin đăng ký phương tiện và chủ sở hũu (từ Cơ sở dữ liệu về đăng lý, quản lý xe cơ giới, xe máy chuyên dùng); tình trạng hôn nhân nếu cần xác định tài sản chung (từ Cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử).
Hợp đồng mua bán, chuyển nhượng, tặng cho phương tiện giao thông ký kết trên Cồng Dịch vụ công quốc gia được đính kèm khi chủ sở hữu thực hiện thủ tục Cấp chứng nhận đăng ký xe, biển số xe.
Cơ quan đăng ký phương tiện giao thông không yêu cầu hợp đồng công chứng, xác nhận tình trạng hôn nhân nếu đã có dữ liệu điện tử.
Xử lý trường hợp dữ liệu chưa đầy đủ, chưa xác thực
Trường hợp hệ thống dữ liệu chưa cập nhật tình trạng hôn nhân hoặc quyền sở hữu tài sản, cơ quan tiếp nhận có thể yêu cầu người dân bổ sung giấy tờ có liên quan.
Hướng dẫn người dân thực hiện cập nhật dữ liệu hộ tịch, định danh hoặc xác thực VNeID mức 2 theo quy định để sử dụng quy trình rút gọn trong các lần giao dịch tiếp theo.
Tuệ Minh
