Việc hình thành chế định “luật sư công”-một thiết chế mới, hướng tới công lý cho mọi người. Ảnh minh họa
Sự cần thiết của luật sư công
Tại Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới, một trong các nhiệm vụ, giải pháp lớn được Nghị quyết đề ra là đổi mới tư duy, định hướng xây dựng pháp luật theo hướng vừa bảo đảm yêu cầu quản lý nhà nước, vừa khuyến khích sáng tạo, giải phóng toàn bộ sức sản xuất, khơi thông mọi nguồn lực phát triển.
Đáng chú ý, Nghị quyết nêu rõ, nghiên cứu hình thành chế định luật sư công và cơ chế có điều kiện cho phép viên chức được hành nghề luật sư; bảo đảm việc công nhận và cho thi hành phán quyết trọng tài phù hợp với các chuẩn mực và thông lệ quốc tế...
Đại diện Bộ Tư pháp cho biết, trong những năm qua, thể chế, chính sách về luật sư và hành nghề luật sư ngày càng được hoàn thiện, tạo điều kiện thuận lợi cho nghề luật sư phát triển. Hoạt động của luật sư đã góp phần tích cực trong việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân.
Tuy nhiên, dịch vụ pháp lý của luật sư hiện nay chủ yếu tập trung vào khu vực tư nhân (người dân hoặc doanh nghiệp tư nhân). Trong khi đó, quá trình tổ chức và hoạt động của các cơ quan, doanh nghiệp nhà nước cũng phát sinh nhiều rủi ro dẫn đến các khiếu nại, khiếu kiện của cá nhân, tổ chức hoặc tranh chấp pháp lý quốc tế (về đầu tư, thương mại, tài chính, sở hữu trí tuệ….).
Ngoài ra, quá trình thực hiện việc bảo vệ lợi ích công hay hoạt động luật sư khi tham gia các hoạt động công ích còn bộc lộ một số bất cập như thiếu cơ chế tài chính để chi trả thù lao, chi phí cho luật sư khi tham gia các công việc công; việc thu hút luật sư tham gia các công việc công ích, nhất là trợ giúp pháp lý còn chừng mực; việc thuê luật sư tham gia giải quyết các tranh chấp đầu tư quốc tế chỉ được áp dụng với các vụ kiện quốc tế; chưa hình thành cơ chế để thu hút đội ngũ luật sư tham gia tư vấn chính sách, tư vấn dự án phát triển kinh tế-xã hội để giảm thiểu rủi ro, tranh chấp trong tương lai; chưa có cơ chế khởi kiện vụ án dân sự trong trường hợp chủ thể các quyền dân sự là nhóm dễ bị tổn thương hoặc trường hợp liên quan đến lợi ích công nhưng không có người đứng ra khởi kiện.
Do đó, để tiếp tục đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp, phát triển kinh tế và hội nhập quốc tế, bảo vệ lợi ích công, đặc biệt là trong bối cảnh, các mối quan hệ quốc tế và trong nước ngày càng đa dạng và phức tạp, Bộ Chính trị đã đề ra nhiệm vụ xây dựng Đề án "Nghiên cứu xây dựng chế định luật sư công trong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam".
Đề xuất 5 nhóm công việc luật sư công được làm
Mới đây, tại Hội thảo về Đề án "Nghiên cứu xây dựng chế định luật sư công trong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam hiện nay", Cục trưởng Cục Bổ trợ tư pháp (Bộ Tư pháp) Lê Xuân Hồng cho biết, Ban soạn thảo đề xuất 5 nhóm công việc luật sư công được làm.
Thứ nhất, đại diện cho cơ quan nhà nước, cơ quan, tổ chức trong hệ thống chính trị tại Trung ương và địa phương tham gia tố tụng, giải quyết các vụ kiện, tranh chấp trong lĩnh vực đầu tư, kinh doanh thương mại, hành chính, đất đai.
Thứ hai, tư vấn giải quyết tranh chấp quốc tế và tham gia tranh tụng tại cơ quan tài pháp quốc tế để bảo vệ lợi ích của nhà nước.
Thứ ba, thực hiện tư vấn pháp luật cho cơ quan nhà nước, cơ quan, tổ chức trong hệ thống chính trị ở Trung ương và địa phương trong các dự án kinh tế - xã hội; giải quyết khiếu nại, tố cáo phức tạp, kéo dài; tham gia tư vấn cho cơ quan nhà nước trong việc xây dựng và tổ chức thực hiện pháp luật; phòng vệ thương mại.
Thứ tư, khởi kiện vụ án dân sự trong trường hợp chủ thể các quyền dân sự là nhóm dễ bị tổn thương hoặc trường hợp liên quan đến lợi ích công nhưng không có người đứng ra khởi kiện.
Thứ năm, các công việc có tính chất pháp lý khác tại cơ quan nhà nước, cơ quan, tổ chức trong hệ thống chính trị.
Về mô hình, ông Lê Xuân Hồng cho biết sẽ không hình thành cơ quan, tổ chức độc lập về luật sư công hay hình thành đội ngũ luật sư công hoạt động độc lập với tư cách luật sư.
"Chúng tôi dự kiến sử dụng mô hình kiêm nhiệm, luật sư công vừa là công chức, viên chức, vừa là luật sư thực hiện các công việc có tính chất pháp lý trong khu vực công", ông Lê Xuân Hồng nói.
Luật sư công vừa phải thực hiện theo quy định của pháp luật về công chức, viên chức, vừa tuân thủ quy định pháp luật về luật sư.
Về chế độ chính sách, dự thảo Đề án đề xuất xây dựng chính sách bảo đảm các dự án phát triển kinh tế- xã hội có ngân sách chi cho hoạt động dịch vụ pháp lý không thấp hơn 0,5% ngân sách của dự án.
Ngoài ra, có chính sách đặc thù, vượt trội, áp dụng chế độ thù lao, thuê khoán tương xứng để thu hút, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực tham gia giải quyết các công việc có tính chất pháp lý ở khu vực công.
Luật sư công được hưởng phụ cấp thường xuyên hằng tháng bằng 200% mức lương hiện hưởng và phụ cấp theo vụ việc.
Diệu Anh
