Vụ dầu ăn chăn nuôi "hô biến" thành dầu ăn cho người: “Vì lợi nhuận, họ bất chấp tất cả”

Thời gian gần đây, câu chuyện về hàng gian, hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng gây bức xúc đối với người tiêu dùng hơn bao giờ hết. Các cơ quan chức năng đã vào cuộc và Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính ký đã ký Công điện số 65 về mở đợt cao điểm đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ.

Thế nhưng, những ngày qua, bản tin của Đài Truyền hình Việt Nam (VTV) ngày 24/6 tiếp tục đưa tin nhãn hiệu dầu ăn OFOOD của Công ty TNHH Sản xuất và Xuất nhập khẩu Nhật Minh Food bị phát hiện bán ra thị trường với số lượng hàng chục nghìn tấn, dưới danh nghĩa dầu ăn cho người thêm một lần nữa gây bức xúc trong dư luận.

"Vì chạy theo lợi nhuận họ bất chấp tất cả"

Bên hành lang Quốc hội, ĐBQH Phạm Khánh Phong Lan - Giám đốc Sở An toàn thực phẩm (ATTP) Tp.HCM đã có những trao đổi với Người Đưa Tin (NĐT) xoay quanh vụ việc cũng như giải pháp căn cơ trước thực tế đáng buồn này.

NĐT: Thưa bà, cơ quan công an vừa phanh phui đường dây sản xuất dầu ăn thương hiệu OFOOD từ nguyên liệu dùng cho chăn nuôi. Là Giám đốc Sở An toàn thực phẩm Tp.HCM, bà đánh giá thế nào về vụ việc này?

ĐBQH Phạm Khánh Phong Lan: Đây là một vụ việc rất nghiêm trọng, không phải chuyện mới xảy ra mà có thể đã tồn tại một thời gian dài. Các nguồn tin cho biết số tiền bất chính họ thu được lên đến hàng ngàn tỷ đồng, nghĩa là họ đã bán ra thị trường số lượng rất lớn và trong thời gian rất lâu.

Từ đó, cần xem xét lại công tác quản lý hiện nay. Các sản phẩm thường vẫn thực hiện đầy đủ thủ tục công bố sản phẩm và trên hồ sơ hầu hết đều "đạt chuẩn". Nhưng sau đó, quá trình hậu kiểm và thanh tra để đảm bảo họ thực hiện đúng đã không kịp thời phát hiện.

Hiện vẫn còn nhiều sơ hở trong quản lý thị trường, khiến cho hàng giả, hàng kém chất lượng có thể trà trộn.

ĐBQH Phạm Khánh Phong Lan (Ảnh: Hoàng Bích).

Ví dụ riêng về dầu ăn, trên địa bàn Tp.HCM, chúng tôi thường xuyên tổ chức hậu kiểm, thanh tra, kiểm nghiệm sản phẩm. Đến nay, chưa phát hiện vụ việc tương tự. Nhưng chúng tôi cũng gặp khó khăn ở các hàng quán họ sẽ sử dụng dầu ăn, giấm, nước tương, gia vị... không phải lúc nào cũng có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng.

Bởi, người bán thường mua dạng can lớn vì giá rẻ, rồi chia nhỏ ra để dùng dần. Khi đi kiểm tra ở các cơ sở dịch vụ ăn uống, chúng tôi luôn yêu cầu chứng minh nguồn gốc các nguyên liệu, phải có hóa đơn, chứng từ rõ ràng và sản phẩm phải đạt chất lượng.

Tuy nhiên, rất khó nói, khi kiểm tra thì nhiều nơi phản ứng, họ làm theo thói quen từ trước tới nay là mua hàng rồi chiết ra chai không nhãn mác. Đến khi bị xử phạt thì lại "kêu oan". Nhưng rõ ràng, đó là hành vi lách luật.

Quay lại vụ việc do Công an Hưng Yên phát hiện, rõ ràng đây là vi phạm quá sức nghiêm trọng. Việc sử dụng dầu ăn nhập khẩu với mục đích chăn nuôi để chế biến thực phẩm cho người là vô cùng nguy hiểm, bởi mức độ an toàn của loại dầu đó không đáp ứng tiêu chuẩn dành cho con người. Nhưng vì chạy theo lợi nhuận họ bất chấp tất cả.

Đây cũng là một bài học đắt giá để các cơ quan chức năng khi kiểm tra cần kiểm tra kỹ hơn việc sản phẩm được sản xuất ở điều kiện như thế nào, đạt chỉ tiêu về chất lượng, an toàn hay không, nguyên liệu để tạo ra sản phẩm cũng phải chứng minh được nguồn gốc xuất xứ rõ ràng.

Do đó, chúng ta cần tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát hơn nữa để bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng.

NĐT: Không chỉ có vụ "hô biến" dầu ăn chăn nuôi thành dầu ăn cho người, mà còn nhiều vụ việc khác đã được cơ quan chức năng phanh phui, thưa bà, công tác quản lý của chúng ta liệu còn có những lỗ hổng?

ĐBQH Phạm Khánh Phong Lan: Phải thẳng thắn nhìn nhận là công tác quản lý của chúng ta còn yếu và có nhiều bất cập. Luật pháp của chúng ta không hề lạc hậu so với thế giới, nhưng khâu tổ chức thực thi còn rất nhiều vấn đề.

Lực lượng thanh tra chuyên ngành của chúng ta đang chưa đủ mạnh. Bên cạnh đó, cách thanh tra theo kế hoạch, báo trước cho doanh nghiệp chuẩn bị thì làm sao phát hiện được vi phạm?

Những vụ việc lớn được phanh phui gần đây đa số là nhờ công tác điều tra, trinh sát của lực lượng công an hoặc từ các cuộc thanh tra đột xuất.

Nhưng để tiến hành một cuộc thanh tra đột xuất cũng vô cùng khó khăn, phải có đầy đủ bằng chứng nếu không sẽ bị khiếu nại. Rõ ràng, chúng ta đang thiếu một cơ chế hiệu quả để phát hiện và xử lý kịp thời.

NĐT: Vậy theo bà, sau vụ việc này, nhiều ý kiến cho rằng cần có một cuộc tổng kiểm tra thị trường dầu ăn?

ĐBQH Phạm Khánh Phong Lan: Không phải đợi đến khi có chuyện rồi thì mới tổng kiểm tra. Theo tôi, khi làm thì cần lặng lẽ, tránh tình trạng khi có chuyện xảy ra cơ quan chức năng ngay lập tức lên đợt cao điểm kiểm tra, nhưng những đối tượng vi phạm sẽ ngay lập tức giấu hàng đi, đợi "trời yên biển lặng" thì lại làm tiếp.

Do đó, kiểm tra giám sát phải có kế hoạch, những đơn vị nào từ trước đến nay chưa làm thì phải làm ngay. Những đơn vị đã làm thì cần tăng tần suất, làm dày đặc hơn nữa. Đó mới là cách để thực sự làm trong sạch thị trường.

Đừng tiếp tay cho thực phẩm bẩn chỉ vì ham rẻ

NĐT: Để giải quyết được triệt để vấn đề, theo bà trách nhiệm của các bên liên quan và người tiêu dùng cần được nhìn nhận như thế nào?

ĐBQH Phạm Khánh Phong Lan: Đây là cuộc chiến của cả xã hội chứ không phải của riêng ai. Trách nhiệm phải được chia đều cho cả ba bên.

Dầu ăn thực vật để làm thức ăn chăn nuôi (Ảnh: VTV).

Về phía cơ quan quản lý Nhà nước, phải hoàn thiện hệ thống pháp luật, đặc biệt là các quy định về thanh tra, kiểm tra để trao đủ thực quyền cho lực lượng chức năng. Phải tăng cường thanh tra đột xuất, dựa trên phân tích nguy cơ và thông tin từ người dân, báo chí.

Về phía doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh, lợi nhuận không thể đặt trên sức khỏe và tính mạng người dân. Cái gốc của vấn đề là nền sản xuất còn manh mún, nhỏ lẻ, rất khó kiểm soát. Tuy nhiên, dù lớn hay nhỏ, ý thức và đạo đức kinh doanh phải được đặt lên hàng đầu.

Những doanh nghiệp làm ăn chân chính cũng đang rất khốn khổ vì không cạnh tranh lại với hàng giả, hàng bẩn giá rẻ.

Chính những người tiêu dùng cũng phải có trách nhiệm. Miệng thì muốn có thực phẩm sạch nhưng tay thì lại hay chọn hàng giá rẻ, không rõ nguồn gốc. Khi đi mua hàng, hãy ưu tiên sản phẩm có thương hiệu, nhãn mác, nguồn gốc xuất xứ rõ ràng.

Khi đi ăn ở hàng quán, nếu thấy họ dùng những loại gia vị, dầu ăn đựng trong chai lọ không nhãn mác hãy góp ý với chủ quán.

Một người nói, mười người nói, một trăm người nói chắc chắn các cơ sở sẽ phải thay đổi. Đừng tiếp tay cho thực phẩm bẩn chỉ vì ham rẻ.

NĐT: Theo bà, chế tài xử lý hiện nay của chúng ta đã đủ sức răn đe?

ĐBQH Phạm Khánh Phong Lan: Các chế tài hiện nay đã rất nặng và đủ sức răn đe. Tôi lấy ví dụ như hành vi dùng tay trần bốc thức ăn có thể bị phạt 3 triệu đồng.

Gần đây, Sở An toàn thực phẩm Tp.HCM đã xử phạt một cơ sở sử dụng nguyên liệu quá hạn tới 3 tỷ đồng. 

Tôi cho rằng, vấn đề không phải ở mức phạt cao hay thấp, mà có phát hiện ra để xử phạt hay không. Đó mới là câu hỏi lớn nhất cần lời giải đáp từ sự chung tay của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội.

NĐT: Xin cảm ơn bà!