Đề xuất táo bạo từ Vinspeed và lộ trình nội địa hóa của Thaco
Cuộc họp có sự tham gia của 5 doanh nghiệp đã đăng ký quan tâm, bao gồm Công ty TNHH Việt Nam 3000 – Tập đoàn Đầu tư và phát triển Việt Nam, CTCP Tập đoàn Discovery, CTCP Vận tải đường sắt Việt Nam, CTCP Tập đoàn Trường Hải (Thaco) và CTCP Đầu tư và phát triển đường sắt cao tốc Vinspeed.
Đại diện cho nhóm nhà đầu tư có sự chuẩn bị kỹ lưỡng, CTCP Đầu tư và phát triển đường sắt cao tốc Vinspeed – đơn vị được thành lập chuyên biệt cho dự án này – đưa ra ước tính tổng mức đầu tư dự án trên 61 tỷ USD (chưa bao gồm chi phí giải phóng mặt bằng). Ông Nguyễn Việt Quang, Tổng Giám đốc Vinspeed đề xuất phương án tài chính với cơ chế vay 80% vốn đầu tư và hoàn trả trong vòng 30 năm.
Về tiến độ, lãnh đạo Vinspeed đề xuất thời hạn thi công gói gọn trong 5 năm kể từ thời điểm nhận bàn giao đất sạch. Doanh nghiệp này cũng đưa ra cam kết về việc sẵn sàng chấp nhận rủi ro kinh doanh, tuyệt đối không để phát sinh tình trạng đội vốn, đồng thời nhấn mạnh mục tiêu nghiên cứu các giá trị công nghệ mang thương hiệu Việt Nam.
Về phía Công ty cổ phần Tập đoàn Trường Hải (Thaco), Phó Tổng Giám đốc Nguyễn Hoàng Tuệ khẳng định mong muốn tham gia theo hình thức đầu tư, kinh doanh căn cứ Luật Đầu tư. Về cơ cấu vốn, nhà đầu tư dự kiến chịu trách nhiệm 20%, phần còn lại 80% sẽ thực hiện huy động và đi vay. Thaco dự kiến thành lập các công ty con để huy động thêm nguồn lực từ thị trường trong nước và quốc tế.
Dựa trên tính toán nguồn lực, Thaco đưa ra lộ trình thực hiện đoạn từ Hà Nội đến Vinh và từ Thành phố Hồ Chí Minh tới Nha Trang trong 5 năm; riêng đoạn từ Nha Trang đến Vinh thực hiện trong 7 năm. Đáng chú ý, doanh nghiệp này cam kết mạnh mẽ về tỷ lệ nội địa hóa, hướng tới việc sản xuất toa tàu và đầu máy tại Việt Nam vào năm 2029, đồng thời đảm bảo việc chuyển giao cho Nhà nước quản lý đúng tiến độ.
Sàng lọc khắt khe năng lực nhà đầu tư: Nhiều đơn vị "vắng bóng" hoặc thiếu cơ sở thực hiện
Bên cạnh các đề xuất khả thi, cuộc họp cũng ghi nhận thực trạng chênh lệch lớn về năng lực giữa các nhà đầu tư đăng ký. Tập đoàn Discovery bày tỏ mong muốn đầu tư theo hình thức kinh doanh thu hồi vốn, tuy nhiên quy mô nhân sự của đơn vị này chỉ khoảng 70 người với tổng vốn từ 2.000 – 3.000 tỷ đồng. Con số này được đánh giá là quá nhỏ so với yêu cầu khổng lồ của dự án đường sắt tốc độ cao.
Tương tự, Công ty TNHH Việt Nam 3000 – Tập đoàn Đầu tư và phát triển Việt Nam đề xuất tham gia theo hình thức đối tác công - tư (PPP) với vai trò huy động vốn và chuyên gia. Tuy nhiên, tại phần chất vấn trực tiếp về tỷ lệ vốn góp hay cơ sở pháp lý để huy động nguồn lực, đại diện doanh nghiệp không đưa ra được câu trả lời cụ thể, nội dung giải trình thiếu trọng tâm.
Nghiêm trọng hơn, Liên minh nhà đầu tư Mekolor và Great (USA) dù có tên trong danh sách và từng tuyên bố huy động 100 tỷ USD cho dự án nhưng đã vắng mặt. Cơ quan chức năng cho biết đã liên hệ theo địa chỉ cung cấp nhưng không thể tìm ra và không liên lạc được.
Theo báo cáo rà soát từ Bộ Xây dựng, dù số lượng hồ sơ gửi đến nhiều nhưng đa phần ý tưởng đầu tư chưa rõ ràng, thiếu năng lực cả về tài chính lẫn kinh nghiệm, hồ sơ thiếu thông tin cơ bản.
Kết luận cuộc họp, Phó Thủ tướng Thường trực Nguyễn Hòa Bình nhấn mạnh đây là dự án quy mô lớn, có hàm lượng công nghệ cao và giữ vai trò quan trọng với nền kinh tế. Phó Thủ tướng khẳng định quan điểm xem xét nhà đầu tư phải dựa trên sự công tâm, minh bạch và công khai. Qua quá trình làm việc, Chính phủ đã sàng lọc được các thông tin về tinh thần nghiêm túc, sự chuẩn bị kỹ lưỡng của một số tập đoàn lớn, đồng thời nhận diện rõ những đơn vị báo cáo sơ sài, năng lực yếu kém không đáp ứng yêu cầu.
