Thủ tướng chủ trì phiên họp 14 Ban Chỉ đạo chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định - Ảnh: VGP/Nhật Bắc
Chiều 23/9, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính chủ trì Phiên họp lần thứ 14 của Ban Chỉ đạo Quốc gia về chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU).
Phiên họp được tổ chức trực tiếp tại Trụ sở Chính phủ, trực tuyến với 21 tỉnh, thành phố ven biển. Dự phiên họp có các đồng chí: Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà, Trưởng Ban Chỉ đạo; Quyền Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng; lãnh đạo các bộ, ngành, cơ quan Trung ương, thành viên Ban Chỉ đạo; lãnh đạo các tỉnh, thành phố ven biển.
Được biết trong tháng 10 này, Đoàn kiểm tra của Ủy ban châu Âu (EC) sẽ vào để kiểm tra IUU tại Việt Nam.
Quyết liệt hành động hơn nữa để chấm dứt vi phạm
Tại phiên họp, các đại biểu đã thảo luận, đánh giá thẳng thắn, khách quan, trung thực thực trạng, chỉ rõ tồn tại, vướng mắc, nguyên nhân và trách nhiệm của các cơ quan liên quan, từ đó đề xuất các giải pháp để tháo gỡ "điểm nghẽn" đang gây cản trở nỗ lực gỡ "thẻ vàng" IUU của Việt Nam; đặc biệt là kiểm điểm rõ vai trò, trách nhiệm trong lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý và biện pháp của các cấp uỷ đảng, chính quyền, nâng cao ý thức của người dân.
Theo đánh giá tại phiên họp, những năm qua, ngành thuỷ sản tiếp tục là một trong những ngành kinh tế mũi nhọn của Việt Nam. Sau gần 8 năm triển khai các biện pháp chống khai thác IUU và khuyến nghị cảnh báo "thẻ vàng" của EC, triển khai các chỉ đạo của Ban Bí thư, Chính phủ, Ban Chỉ đạo quốc gia đã tổ chức 13 phiên họp, 4 đoàn kiểm tra tại các địa phương, tham mưu ban hành 01 chỉ thị của Ban Bí thư, 02 chỉ thị và 8 công điện của Thủ tướng Chính phủ.
Thời gian qua, các bộ, ngành, địa phương đã có nhiều nỗ lực, cố gắng thực hiện các chỉ đạo của Ban Bí thư, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ. Với quyết tâm chính trị cao từ Trung ương đến địa phương, hành lang pháp lý, thể chế được củng cố, hoàn thiện. Các cơ quan đã đẩy mạnh quản lý, kiểm tra, giám sát bằng các biện pháp công nghệ, hành chính; xử lý quyết liệt để ngăn chặn vi phạm; tăng cường giáo dục, thông tin, tuyên truyền người dân; sự phối hợp, hiệp đồng giữa các cơ quan, địa phương chặt chẽ, hiệu quả hơn; có giải pháp đẩy mạnh nuôi trồng thủy hải sản để hạn chế đánh bắt; thúc đẩy sản xuất kinh doanh, tạo sinh kế cho người dân.
Đến nay, công tác hoàn thiện quy định pháp luật chống khai thác IUU, quản lý đội tàu, truy xuất nguồn gốc hải sản cơ bản đáp ứng yêu cầu, theo đánh giá của EU. Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao đã ban hành Nghị quyết số 04 năm 2024 quy định xử lý hình sự với một số hành vi vi phạm khai thác IUU.
Thủ tướng Phạm Minh Chính nêu rõ yêu cầu phát triển ngành thủy sản bền vững, lâu dài, có tính chiến lược, góp phần phát triển đất nước, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân - Ảnh: VGP/Nhật Bắc
Công tác chống khai thác IUU đã có một số chuyển biến theo hướng tích cực; kết quả điều tra, xác minh để xử lý tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài chuyển biến rõ rệt. Từ đầu năm 2024 đến nay đã xử phạt vi phạm hành chính 26 tàu, khởi tố hình sự với 8 tàu. Số lượng tàu cá, ngư dân Việt Nam vi phạm khai thác hải sản bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài trong 9 tháng đầu năm đã giảm so với năm 2024. Đến nay đã có 28.083/28.354 (99%) tàu cá đã lắp đặt thiết bị giám sát hành trình (VMS).
Năm 2024, tổng sản lượng thủy sản Việt Nam đạt khoảng 9,6 triệu tấn. Kim ngạch xuất khẩu thủy sản đạt khoảng 10 tỷ USD. 8 tháng đầu năm 2025, sản lượng thủy sản ước đạt 6,4 triệu tấn. Thủy sản của Việt Nam hiện đang xuất khẩu đến khoảng 170 quốc gia, vùng lãnh thổ, trong đó có nhiều thị trường lớn như Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản, EU, Hàn Quốc, Australia, Canada, Nga, Brazil...
Tuy nhiên, vẫn còn tình trạng tàu cá, ngư dân vi phạm vùng biển nước ngoài; ảnh hưởng xấu đến uy tín, hình ảnh quốc gia trên trường quốc tế và tác động đến đời sống, sinh kế của cộng đồng ngư dân ven biển. Các biện pháp quản lý, kiểm soát tàu cá không đủ điều kiện không tham gia hoạt động chưa hiệu quả triệt để…
Để gỡ được cảnh báo "Thẻ vàng" IUU, chúng ta cần quyết liệt hành động hơn nữa trong việc ngăn chặn, chấm dứt tình trạng tàu cá, ngư dân vi phạm vùng biển nước ngoài, xử lý triệt để các hành vi vi phạm.
Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà phát biểu - Ảnh: VGP/Nhật Bắc
Cách tiếp cận căn cơ, bài bản, tổng thể, toàn diện
Phát biểu kết luận, Thủ tướng Phạm Minh Chính nêu rõ yêu cầu phát triển ngành thủy sản bền vững, lâu dài, có tính chiến lược, góp phần phát triển đất nước, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân.
Theo Thủ tướng, những diễn biến mới đây trên thế giới đã tiếp tục tác động tới thị trường, chuỗi cung ứng, tăng trưởng kinh tế của Việt Nam; trong khi ngành thủy sản không chỉ liên quan tới kinh tế, mà còn liên quan tới chủ quyền quốc gia, đời sống người dân, hình ảnh, uy tín đất nước; do đó, chúng ta không bị động mà phải có quyết tâm cao, nỗ lực lớn, tư duy đổi mới, hành động quyết liệt để xử lý, giải quyết vấn đề khai thác hải sản bất hợp pháp, không khai báo, không theo quy định nhanh nhất có thể.
Về quan điểm, Thủ tướng nhấn mạnh cần cách tiếp cận căn cơ, bài bản, tổng thể, toàn diện chứ không đơn lẻ, không đối phó; giải quyết những vấn đề tiêu cực liên quan tới phát triển ngành thủy sản vì lợi ích của Việt Nam, lợi ích của nhân dân, nhất là của ngư dân theo hướng lâu dài, bền vững, hiệu quả; góp phần bảo vệ độc lập, chủ quyền quốc gia trên biển, bảo vệ uy tín, danh dự và trí tuệ Việt Nam; tạo việc làm, sinh kế lâu dài, bền vững, góp phần nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của ngư dân.
Phiên họp đã thống nhất đánh giá thời gian qua, công tác chống khai thác IUU đã đạt được những kết quả tích cực, quý sau tốt hơn quý trước. Tuy nhiên, ngành thủy sản, hoạt động đánh bắt xa bờ nhìn chung chưa bền vững, chưa gỡ được "thẻ vàng" của EU.
Theo Thủ tướng, nguyên nhân chính là một số cấp ủy, chính quyền, nhất là người đứng đầu lơ là, chủ quan, buông lỏng lãnh đạo, chỉ đạo, làm không quyết liệt, không toàn diện, tổng thể; ý thức chấp hành pháp luật của một bộ phận người dân còn hạn chế, thậm chí còn xem thường pháp luật và đối phó với các cơ quan chức năng; hạ tầng nghề cá, giám sát, khai thác, truy xuất nguồn gốc hải sản chưa đáp ứng yêu cầu và chưa thực sự bám sát tình hình thực tiễn để có đầu tư, lãnh đạo chỉ đạo đúng tầm, đúng mức; một bộ phận tàu cá chưa đáp ứng yêu cầu về trang thiết bị, kỹ thuật, giám sát hành trình; công tác kiểm tra, giám sát, thanh tra, phát hiện, xử lý chưa thường xuyên, chưa liên tục, chưa quyết liệt.
Quyền Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng phát biểu - Ảnh: VGP/Nhật Bắc
Thời gian tới, Thủ tướng nhấn mạnh, phải xác định phát triển ngành thủy sản nói chung và chống khai thác bất hợp pháp, không báo cáo, không theo quy định là việc cấp bách, quan trọng, thường xuyên, có ý nghĩa lâu dài, bền vững. Đây là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị, toàn xã hội, mọi người dân có liên quan, trước hết là cấp ủy, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc, đặc biệt là người đứng đầu.
Thủ tướng nêu rõ 5 mục tiêu toàn diện, xuyên suốt thời gian tới: (1) Thiết lập lại trật tự quản lý đội tàu đúng luật, chặt chẽ, nghiêm minh; (2) phát triển ngành thủy sản, nghề cá đánh bắt xa bờ bền vững, an toàn, lâu dài, đúng pháp luật quốc tế, gắn với sản xuất, kinh doanh và sinh kế của người dân; (3) chuyển đổi trạng thái ngành thủy sản từ chủ yếu đánh bắt xa bờ sang chủ yếu nuôi trồng, chế biến thủy sản gần bờ để tạo việc làm, sinh kế và nâng cao an toàn cho ngư dân, góp phần bảo vệ nguồn lợi thủy sản, bảo vệ môi trường và chủ quyền biển đảo, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân vùng biển; (4) bảo vệ hình ảnh, uy tín, danh dự của đất nước, con người, dân tộc Việt Nam; (5) quyết tâm gỡ "Thẻ vàng" của IUU trong năm 2025.
Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến báo cáo - Ảnh: VGP/Nhật Bắc
Xử lý dứt điểm các vụ việc vi phạm hình sự
Chỉ đạo các nhiệm vụ, giải pháp tổng thể, Thủ tướng yêu cầu, thứ nhất, cấp ủy, chính quyền và toàn xã hội, nhất là người đứng đầu các cơ quan phải vào cuộc với tinh thần, trách nhiệm cao, làm việc tất cả vì sự phát triển của đất nước, ngành thủy sản và lợi ích của ngư dân.
Thứ hai, rà soát, hoàn thiện thể chế, những quy định chưa sửa đổi được ngay thì Bộ Nông nghiệp và Môi trường đề xuất Chính phủ ban hành ngay Nghị quyết để điều chỉnh, hoàn thành ngay trong tháng 9.
Thứ ba, kiện toàn Ban Chỉ đạo theo chính quyền địa phương 2 cấp và tổ chức bộ máy mới; nâng cao năng lực của các thành viên.
Thứ tư, thành lập Tổ công tác do Thứ trưởng Bộ Công an làm Tổ trưởng với sự tham gia của lãnh đạo các cơ quan để xử lý dứt điểm các vụ việc vi phạm hình sự đã phát hiện, cố gắng hoàn thành trước 15/10.
Thứ năm, Ban Chỉ đạo họp hằng tuần để kiểm điểm việc thực hiện nhiệm vụ của các bộ ngành, cơ quan, địa phương; thường xuyên kiểm tra, đôn đốc, nâng cao ý thức người dân.
Thứ sáu, số hóa toàn bộ công tác quản lý tàu cá, kết nối dữ liệu với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư; giao Tập đoàn Công nghiệp – Viễn thông Quân đội triển khai, hoàn thành chậm nhất trước 15/10.
Chỉ đạo hướng giải quyết một số khó khăn, vướng mắc cụ thể, Thủ tướng nêu rõ, với quản lý tàu cá, nhất là giải quyết vấn đề các tàu không đủ điều kiện hoạt động, Chủ tịch UBND các tỉnh, thành phố phải chỉ đạo khắc phục, hoàn thành trước 15/10.
Để kiểm soát tàu cá không được ngắt kết nối VMS, quản lý tàu ra vào cảng, Bộ Tư lệnh Biên phòng kiểm soát thường xuyên, đảm bảo kiểm soát 100% và đi vào nền nếp.
Với vấn đề truy xuất nguồn gốc thủy sản khai thác, Bộ Công Thương chủ trì, phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, các địa phương cùng giải quyết.
Cùng với đó, Thủ tướng lưu ý các cơ quan, địa phương phải quan tâm chăm lo đời sống (cả gạo, thực phẩm) cho người dân trong thời gian chuyển trạng thái; tạo việc làm, sinh kế, hỗ trợ người dân chuyển đổi nghề (ngân hàng có gói tín dụng phù hợp).
Các địa phương tham dự trực tuyến - Ảnh: VGP/Nhật Bắc
Giao nhiệm vụ cho các bộ, ngành, địa phương, Thủ tướng yêu cầu Bộ Nông nghiệp và Môi trường, các bộ, ngành, địa phương ven biển tiếp tục chỉ đạo thực hiện nghiêm Chỉ thị số 32-CT/TW của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác chống khai thác thủy sản bất hợp pháp, không báo cáo, không theo quy định và phát triển bền vững ngành thủy sản, Nghị quyết số 52/NQ-CP của Chính phủ, Nghị quyết số 04 năm 2024 của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao; các ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Trưởng Ban Chỉ đạo Quốc gia.
Bộ Nông nghiệp và Môi trường chuẩn bị tốt báo cáo tiến độ đáp ứng các yêu cầu của EC; tổ chức đoàn công tác sang làm việc với EC để làm rõ và thống nhất các nội dung cần triển khai, với tinh thần "trí tuệ Việt Nam, sức mạnh Việt Nam, uy tín và danh dự Việt Nam" và giữ đúng nguyên tắc, tuân thủ luật pháp quốc tế, các quy định, cam kết của Việt Nam.
Tiếp tục chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành kiểm tra, đôn đốc các địa phương kịp thời chấn chỉnh, xử lý dứt điểm, triệt để các vi phạm khai thác IUU, nhất là tại các địa phương trọng điểm, như: Quảng Ninh, Thanh Hóa, Nghệ An, Đà Nẵng, Quảng Ngãi, Đắk Lắk, Lâm Đồng, TPHCM, Vĩnh Long, Cà Mau, An Giang...
Bộ Quốc phòng tăng cường nguồn lực thực hiện kiểm soát tàu cá xuất, nhập bến, tuần tra, kiểm tra, xử lý dứt điểm tàu cá không đủ điều kiện tham gia hoạt động khai thác trên các bãi ngang, cửa sông, cửa biển, các đảo...; thực hiện các đợt cao điểm tuần tra, kiểm soát; chỉ đạo lực lượng chức năng khẩn trương hoàn thành việc xử lý các tàu cá vi phạm hành vi khai thác IUU nghiêm trọng: Mất kết nối VMS, vượt ranh giới, khai thác bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài.
Bộ Ngoại giao kịp thời cung cấp thông tin chi tiết của tàu cá và ngư dân bị nước ngoài bắt giữ năm 2024 và 2025 theo yêu cầu của Bộ Nông nghiệp và Môi trường để các cơ quan có thẩm quyền trong nước xử lý theo quy định của pháp luật; đẩy mạnh đàm phán phân định ranh giới, hợp tác khai thác với các nước láng giềng như Malaysia, Indonesia.
Bộ Công an lập danh sách, thực hiện điều tra các ngư dân vi phạm vùng biển nước ngoài đã được trả về nước để xác định, xử lý dứt điểm các đường dây môi giới đưa tàu cá và ngư dân đi khai thác bất hợp pháp ở nước ngoài. Chỉ đạo hoàn thành xử lý hình sự đối với các hành vi vi phạm theo quy định tại Nghị quyết số 04/2024/NQ-HĐTP của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao.
Bộ Khoa học và Công nghệ rà soát, đánh giá chất lượng cung cấp dịch vụ vệ tinh cho hệ thống giám sát tàu cá (VMS); tăng cường kiểm tra, giám sát chất lượng dịch vụ vệ tinh.
Chủ tịch UBND các tỉnh, thành phố ven biển chịu trách nhiệm trước Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ nếu không hoàn thành các nhiệm vụ. Chủ tịch tỉnh, thành phố, xã, phường, đặc khu khẩn trương tập trung lãnh đạo, chỉ đạo và bố trí nguồn lực (nhân lực, kinh phí, trang thiết bị, phương tiện) triển khai đồng bộ các biện pháp chống khai thác IUU để ngăn chặn, không để phát sinh tàu cá vi phạm khai thác bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài; xử phạt triệt để các tàu cá vi phạm các hành vi khai thác IUU nghiêm trọng; thực hiện nghiêm quy định kiểm tra, kiểm soát tàu cá ra vào cảng, xuất nhập bến qua trạm biên phòng, thu nộp nhật ký khai thác, giám sát sản lượng bốc dỡ qua cảng, truy xuất nguồn gốc thủy sản khai thác tại các cảng cá; lập danh sách các tàu cá không đủ điều kiện hoạt động, giao cụ thể trách nhiệm cho chính quyền cơ sở, lực lượng chức năng thực hiện các biện pháp kiểm soát, đảm bảo tàu cá không đủ điều kiện không được tham gia hoạt động.
Với các hiệp hội, doanh nghiệp, Thủ tướng đề nghị tiếp tục nghiêm túc thực hiện quy định về chống khai thác IUU; nghiêm cấm hành vi thu mua, chế biến, xuất khẩu các sản phẩm thủy sản có nguồn gốc từ khai thác bất hợp pháp, không báo cáo, không theo quy định. Chủ động phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng trong điều tra, xác minh, xử lý nghiêm, triệt để các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp thủy sản làm ăn phi pháp, hợp thức hóa hồ sơ, tiếp tay, dung túng cho hành vi IUU. Tiếp tục vận động, biểu dương hội viên, ngư dân gương mẫu, thực hiện tốt các quy định về phòng, chống khai thác IUU.
Thủ tướng yêu cầu các cơ quan tiếp tục làm tốt công tác vận động, tuyên truyền, phổ biến quy định pháp luật thủy sản, đặc biệt là quy định chống khai thác IUU đến ngư dân ven biển và các tổ chức, cá nhân có liên quan, phát huy truyền thống, huy động sức mạnh của nhân dân. Các cơ quan thông tấn, báo chí thời gian qua cần đẩy mạnh tuyên truyền, làm tốt hơn nữa công tác này.
Hà Văn
