Kỳ vọng là “đầu kéo” cho tăng trưởng
Sáng 15/8, tại Tọa đàm Đối thoại Chính sách: “Các giải pháp đột phá tháo gỡ các điểm nghẽn phát triển khu vực kinh tế tư nhân”, GS.TS. Nguyễn Thành Hiếu - Phó Giám đốc Đại học Kinh tế Quốc dân (NEU) cho biết sau gần 40 năm đổi mới, khu vực kinh tế tư nhân Việt Nam đã có những bước phát triển mạnh mẽ cả về lượng và chất, từng bước khẳng định vai trò trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
Đến năm 2024, khu vực này chiếm 53,4% tổng vốn đầu tư xã hội, 82,07% tổng lao động trong nền kinh tế, đóng góp 38,6% tổng lợi nhuận trước thuế và 51% tổng thu nhập tạo ra cho người lao động trong khu vực doanh nghiệp.
Đặc biệt, khu vực kinh tế tư nhân đã đóng góp 43% tổng GDP và chiếm tới 57% vào mức tăng trưởng GDP năm 2024 – mức đóng góp lớn nhất trong các thành phần kinh tế.
“Những con số này khẳng định vững chắc vai trò trung tâm và tiềm năng to lớn của khu vực kinh tế tư nhân, đồng thời đặt nền tảng cho việc nâng tầm vị trí của khu vực này thành động lực chính trong thực hiện mục tiêu tăng trưởng nhanh, bền vững của Việt Nam”, ông Hiếu nhấn mạnh.
GS.TS. Nguyễn Thành Hiếu - Phó Giám đốc Đại học Kinh tế Quốc dân (NEU).
Theo đó, ông Hiếu cũng chỉ ra Nghị quyết 68 đặt ra các mục tiêu cụ thể đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2045. Cụ thể là phấn đấu có 2 triệu doanh nghiệp hoạt động trong nền kinh tế; đóng góp khoảng 55–58% GDP và 35–40% tổng thu ngân sách Nhà nước.
Đến năm 2045, mục tiêu là có ít nhất 3 triệu doanh nghiệp, kinh tế tư nhân đóng góp trên 60% GDP và trở thành lực lượng có năng lực cạnh tranh cao trong khu vực và toàn cầu.
Tuy nhiên, so với kỳ vọng trở thành trụ cột phát triển kinh tế quốc gia, khu vực kinh tế tư nhân vẫn còn nhiều bất cập.
Theo GS.TS Ngô Thắng Lợi - Đại học Kinh tế Quốc dân, hiệu quả hoạt động kinh doanh của khu vực kinh tế tư nhân đang thấp hơn so với Nhà nước và FDI, khi gần một nửa số doanh nghiệp thua lỗ hàng năm.
Xét theo lợi nhuận trước thuế bình quân của một doanh nghiệp bằng 0,52% của doanh nghiệp Nhà nước và gần 3,1% của doanh nghiệp FDI. Năng suất lao động của khu vực kinh tế tư nhân chỉ bằng 34% năng suất lao động của khu vực doanh nghiệp Nhà nước và khoảng 69% năng suất lao động của khu vực FDI.
GS.TS Ngô Thắng Lợi - Đại học Kinh tế Quốc dân.
Ông Lợi cũng chỉ ra năng lực khoa học – công nghệ còn yếu, với số doanh nghiệp công nghệ cao chỉ chiếm 12,1%. Thu nhập của người lao động khu vực tư nhân vẫn ở mức thấp, chỉ bằng 57,1% so với khu vực Nhà nước và 80,5% so với khu vực FDI.
Nguyên nhân của những hạn chế này, theo GS Lợi, đến từ nhiều “điểm nghẽn” mang tính thể chế và nội tại.
Về nhận thức, vẫn còn tư duy khu vực kinh tế tư nhân chỉ là phép cộng đơn thuần của các bộ phận cấu thành. Vị trí của khu vực này trong mối quan hệ với các khu vực kinh tế khác vẫn chưa được định vị rõ ràng, tồn tại tâm lý e ngại rằng sự phát triển mạnh của kinh tế tư nhân sẽ đi chệch định hướng xã hội chủ nghĩa.
Đặc biệt, hệ thống chính sách dù đã cải thiện nhưng vẫn thiếu tính bao trùm, chưa tạo điều kiện cho mọi thành phần tư nhân phát huy tối đa tiềm lực. Bản thân khu vực kinh tế tư nhân cũng chưa gắn kết, đôi khi cạnh tranh không lành mạnh và thiếu sự liên kết với cộng đồng doanh nhân Việt Nam ở nước ngoài.
Theo GS.TS Ngô Thắng Lợi, việc xác định kinh tế tư nhân là động lực chính hoàn toàn không mâu thuẫn với vai trò chủ đạo của kinh tế Nhà nước. Ngược lại, nếu cải cách thể chế một cách toàn diện, tháo gỡ rào cản, tăng cường liên kết và đầu tư nâng cao năng lực công nghệ, khu vực này hoàn toàn có thể trở thành “đầu kéo” cho tăng trưởng, đóng góp ngày càng lớn vào sự thịnh vượng quốc gia.
Chuyển đổi số, chuyển đổi xanh là nền tảng bứt phá
Dù đóng góp lớn cho nền kinh tế với hơn 43% GDP và 82% lực lượng lao động, khu vực kinh tế tư nhân Việt Nam vẫn chưa phát huy hết tiềm năng. Đây là nhận định củaTS Trần Văn Thế - Chủ tịch HĐQT Công ty Đầu tư và phát triển Indelkhi nhìn lại chặng đường phát triển hơn 3 thập kỷ qua của kinh tế tư nhân.
Theo đó, những hạn chế của khu vực tư nhân xuất phát từ cả bên trong lẫn bên ngoài. Từ nội tại, phần lớn doanh nghiệp có quy mô nhỏ, vốn mỏng, lao động ít và gặp khó trong tiếp cận tín dụng. Trình độ quản trị, năng lực công nghệ còn thấp, tỉ lệ ứng dụng công nghệ cao mới chỉ khoảng 2%, chi phí cho đổi mới sáng tạo chiếm tỉ lệ còn rất nhỏ trong doanh thu.
TS Trần Văn Thế - Chủ tịch HĐQT Công ty Đầu tư và phát triển Indel.
Mối liên kết giữa các doanh nghiệp trong nước với khu vực FDI còn lỏng lẻo, khiến khả năng tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu bị hạn chế. Ngoài ra, nguồn nhân lực chất lượng cao còn thiếu hụt, đội ngũ quản lý chưa chuyên nghiệp, trong khi văn hóa kinh doanh và ý thức pháp lý của một bộ phận doanh nghiệp chưa thực sự vững vàng.
Không chỉ dừng ở hạn chế nội tại, các doanh nghiệp tư nhân còn phải đối mặt với nhiều rào cản từ môi trường kinh doanh như: thể chế, chính sách chưa hoàn thiện và thiếu ổn định, thủ tục hành chính còn rườm rà, thực thi chính sách thiếu đồng bộ.
Để tháo gỡ những khó khăn cho kinh tế tư nhân, theo ông Thế, cần hoàn thiện thể chế theo hướng đồng bộ, minh bạch và ổn định, đặc biệt ở các lĩnh vực đầu tư, đất đai, tín dụng và hợp tác công - tư.
“Cải cách thủ tục hành chính phải đi vào thực chất, giúp doanh nghiệp tiết kiệm thời gian và chi phí tuân thủ”, Chủ tịch HĐQT Công ty Đầu tư và phát triển Indel nhấn mạnh.
Theo ông Thế, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và chuyển đổi xanh phải trở thành trụ cột trong chiến lược phát triển doanh nghiệp tư nhân. Cùng với đó, khả năng tiếp cận nguồn lực cho doanh nghiệp nhỏ và vừa thông qua tăng tỉ trọng tín dụng, hỗ trợ lãi suất cho dự án chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo cần được nâng cao.
Về mặt chính sách, ông Thế kiến nghị, Nhà nước cần hỗ trợ tài chính cho các sáng kiến liên kết, ưu đãi thuế cho doanh nghiệp lớn dẫn dắt SME nhằm tạo điều kiện để doanh nghiệp tư nhân tham gia vào các dự án đầu tư công và chuỗi cung ứng công nghiệp quốc gia.
Bên cạnh đó, cần ban hành cơ chế ưu đãi về thuế, tài trợ tài chính, hỗ trợ kỹ thuật và phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo. Đồng thời, Nhà nước cần sửa đổi cho phép, tạo điều kiện hỗ trợ viên chức hoặc tổ chức sở hữu tài sản trí tuệ, sản phẩm khoa học được góp vốn thành lập doanh nghiệp.
Thanh Loan - Quỳnh Chi
