Quốc hội thông qua nhiều luật sửa đổi, nghị quyết quan trọng

Tổ chức lại cơ quan thanh tra trên cả nước

Luật Thanh tra (sửa đổi) với 443/445 đại biểu tham gia biểu quyết tán thành (chiếm 92,68% tổng số đại biểu Quốc hội). Luật gồm 64 điều, quy định hệ thống các cơ quan thanh tra được tổ chức theo 2 cấp gồm: Thanh tra Chính phủ và Thanh tra tỉnh, thành phố (gọi chung là Thanh tra tỉnh). Cùng với đó, Luật cũng quy định một số bộ, ngành có cơ quan thanh tra đặc thù, gồm cơ quan thanh tra trong công an, quân đội, ngân hàng Nhà nước (Thanh tra Bộ Quốc phòng, Thanh tra Bộ Công an, Thanh tra Ngân hàng Nhà nước và các cơ quan thanh tra khác trong quân đội, công an nhân dân, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam theo quy định của Chính phủ); Thanh tra Cơ yếu; cơ quan thanh tra được thành lập theo điều ước quốc tế.

Luật cũng quy định bổ sung nhiệm vụ, quyền hạn mới cho Thanh tra Chính phủ, Thanh tra tỉnh. Theo đó, Thanh tra Chính phủ có quyền "thanh tra việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân thuộc quyền quản lý của bộ với bộ không có Thanh tra Bộ"; "thanh tra việc chấp hành pháp luật trong các lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý nhà nước của bộ không có Thanh tra bộ".

Vụ việc phức tạp, liên quan đến trách nhiệm quản lý Nhà nước của nhiều bộ, cơ quan ngang bộ, UBND cấp tỉnh, cũng thuộc quyền thanh tra của Thanh tra Chính phủ...

Thành lập tòa khu vực

Với 446/448 đại biểu tham gia biểu quyết tán thành (chiếm 93,31% tổng số đại biểu Quốc hội), Quốc hội biểu quyết thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng dân sự, Luật Tố tụng hành chính, Luật Tư pháp người chưa thành niên, Luật Phá sản và Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án. Luật có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7.

Luật quy định thẩm quyền của Tòa án nhân dân khu vực theo hướng chuyển giao toàn bộ thẩm quyền xét xử theo thủ tục sơ thẩm đối với các loại vụ án hành chính, vụ việc dân sự, kinh doanh, thương mại, lao động, phá sản cho Tòa án nhân dân khu vực, nhằm thể chế hóa chủ trương của Đảng về tăng cường phân cấp, phân quyền cho cơ sở.

Theo cơ quan chủ trì soạn thảo dự án Luật, tòa khu vực là một cấp tòa án mới được thành lập có quy mô, thẩm quyền, số lượng và chất lượng thẩm phán lớn hơn so với tòa án cấp huyện trước đây.

Luật cũng quy định Tòa án nhân dân tối cao sẽ giám đốc việc xét xử của các tòa án. Tòa án nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương (tòa án cấp tỉnh) giám đốc việc xét xử của tòa án nhân dân khu vực thuộc phạm vi thẩm quyền theo lãnh thổ để bảo đảm việc áp dụng pháp luật nghiêm chỉnh và thống nhất.

Luật quy định thẩm quyền tòa án nhân dân cấp tỉnh, theo hướng có quyền giải quyết theo thủ tục phúc thẩm những vụ việc mà bản án, quyết định chưa có hiệu lực pháp luật của Tòa án nhân dân khu vực bị kháng cáo, kháng nghị; giám đốc thẩm, tái thẩm bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của tòa án nhân dân khu vực nhưng bị kháng nghị. Tòa án cấp tỉnh có thẩm quyền giải quyết yêu cầu hủy phán quyết trọng tài, đăng ký phán quyết trọng tài vụ việc theo quy định của Luật Trọng tài thương mại.

Văn bản của chính quyền cấp huyện tiếp tục có hiệu lực đến ngày 28/2/2027

Với 432/434 đại biểu tham gia biểu quyết tán thành (chiếm 90,38%), Quốc hội biểu quyết thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

Điểm nổi bật của Luật là quy định bổ sung quy định chuyển tiếp về hiệu lực văn bản quy phạm pháp luật sau sắp xếp, điều chỉnh địa giới hành chính. Theo đó, các văn bản của chính quyền cấp huyện sẽ tiếp tục có hiệu lực đến ngày 28/2/2027 để rà soát và quyết định áp dụng phù hợp.

Luật cũng bổ sung thẩm quyền cho Hội đồng nhân dân và Chủ tịch UBND cấp tỉnh trong ban hành văn bản phân cấp, cũng như mở rộng phạm vi ban hành văn bản quy phạm pháp luật cho Hội đồng nhân dân, UBND cấp xã phù hợp với chức năng, nhiệm vụ được giao tại Luật Tổ chức chính quyền địa phương vừa được Quốc hội thông qua ngày 16/6.

Luật đã bỏ quy định về việc UBND cấp xã có thể ban hành văn bản quy phạm pháp luật phân cấp, thay vào đó, chỉ quy định thẩm quyền phân cấp thuộc về Hội đồng nhân dân cấp tỉnh. Ngoài ra, bổ sung hình thức và thẩm quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật của Chủ tịch UBND cấp tỉnh và mở rộng phạm vi ban hành văn bản quy phạm pháp luật của Hội đồng nhân dân, UBND cấp xã phù hợp với nhiệm vụ, quyền hạn tương ứng tại Luật Tổ chức chính quyền địa phương.

Với việc Cổng Pháp luật quốc gia được vận hành từ ngày 31/5/2025 theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Luật đã bổ sung quy định đăng tải các dự thảo văn bản quy phạm pháp luật trên Cổng Pháp luật quốc gia ở tất cả các bước, bao gồm soạn thảo, thẩm tra và cả các văn bản của Chủ tịch nước, Tòa án nhân dân Tối cao, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao và các văn bản liên tịch.

Nâng mức tiền phạt tối đa không cần lập biên bản lên gấp đôi

Với 435/435 đại biểu tham gia biểu quyết tán thành (chiếm 91% tổng số đại biểu Quốc hội), Quốc hội biểu quyết thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Xử lý vi phạm hành chính.

Luật nâng mức tiền tối đa không cần lập biên bản từ 250.000 đồng với cá nhân và 500.000 đồng với tổ chức lên gấp đôi, thành 500.000 đồng với cá nhân và 1.000.000 đồng với tổ chức.

Luật bổ sung lĩnh vực khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh với mức phạt tiền tối đa là 30 triệu đồng. Lĩnh vực dữ liệu, công nghiệp công nghệ số có mức phạt tiền tối đa là 100 triệu đồng. Lĩnh vực quản lý tổng hợp tài nguyên và bảo vệ môi trường biển và hải đảo có mức phạt tiền tối đa là 500 triệu đồng.

Theo Báo cáo giải trình tiếp thu của Chính phủ, nhiều ý kiến đề nghị tăng mức tiền phạt trong lĩnh vực giao thông đường bộ, lĩnh vực an toàn thực phẩm, sức khỏe. Tuy nhiên, việc điều chỉnh mức phạt tối đa là vấn đề lớn, có phạm vi tác động lớn, cần tổng kết, đánh giá tác động đầy đủ, toàn diện. Vì vậy, Luật không đề xuất tăng mức tiền phạt tối đa trong các lĩnh vực quản lý Nhà nước. Đối với các lĩnh vực cần thiết phải tăng để bảo đảm răn đe, Chính phủ sẽ chỉ đạo cơ quan chủ trì soạn thảo lưu ý, nghiên cứu và đánh giá tổng thể để đề xuất sửa đổi trong thời gian tới.

Luật sửa đổi cũng quy định cho phép cơ quan chức năng được bán tang vật, phương tiện vi phạm hành chính trong một số trường hợp. Sau thời gian 10 ngày kể từ ngày hết thời hạn tạm giữ tang vật, phương tiện, người tạm giữ sẽ được xử lý với tang vật, phương tiện có khả năng hư hỏng, suy giảm chất lượng hoặc các phương tiện, tang vật có nguy cơ gây cháy nổ, ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng sức khỏe cộng đồng trong quá trình quản lý, bảo quản. Tiền thu được từ việc bán tang vật, phương tiện phải gửi vào tài khoản tạm giữ mở tại Kho bạc Nhà nước.

Nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của đại biểu Quốc hội

Với 434/436 đại biểu tham gia biểu quyết tán thành (chiếm 90,79% tổng số đại biểu Quốc hội), Quốc hội biểu quyết thông qua Nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều của Nội quy kỳ họp Quốc hội ban hành kèm theo Nghị quyết số 71/2022/QH15 của Quốc hội. Nghị quyết có hiệu lực từ ngày 1/7/2025.

Việc ban hành Nghị quyết nhằm bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ với các luật, nghị quyết của Quốc hội vừa được ban hành, đồng thời, kịp thời thể chế hóa các chủ trương của Đảng, góp phần đổi mới, nâng cao chất lượng hoạt động của Quốc hội.

Về Kỳ họp Quốc hội, Nghị quyết nêu rõ: Kỳ họp Quốc hội có thể được tổ chức liên tục hoặc theo nhiều đợt.

Về trách nhiệm của đại biểu Quốc hội, Nghị quyết bổ sung quy định về trách nhiệm của đại biểu Quốc hội trong việc ứng dụng công nghệ thông tin, nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của đại biểu Quốc hội và kỳ họp Quốc hội

Nghị quyết cũng quy định thời gian phát biểu của đại biểu Quốc hội lần đầu không quá 7 phút, lần thứ hai không quá 3 phút. Đồng thời, để tăng tính linh hoạt, chủ động trong điều hành từng phiên họp cụ thể, bảo đảm hài hòa giữa việc phát huy quyền tham gia ý kiến của đại biểu và yêu cầu quản lý thời gian chung của kỳ họp, Nghị quyết đã quy định cho phép chủ tọa, người điều hành phiên họp, căn cứ vào diễn biến thực tế và số lượng đại biểu đăng ký phát biểu, có thể đề nghị Quốc hội quyết định rút ngắn hoặc kéo dài thời gian phát biểu hoặc kéo dài thời gian của phiên họp.

Phân cấp quyết định lập, điều chỉnh dự toán ngân sách nhà nước

Với 426/430 đại biểu tham gia biểu quyết tán thành (chiếm 89,12% tổng số đại biểu Quốc hội), Quốc hội biểu quyết thông qua Luật Ngân sách nhà nước (sửa đổi).

Luật cho phép Quốc hội phân cấp thẩm quyền quyết định lập, điều chỉnh dự toán ngân sách nhà nước cho Chính phủ. Theo đó, Chính phủ lập dự toán điều chỉnh ngân sách nhà nước trong trường hợp có biến động làm tăng mức vay, bội chi so với dự toán đã phân bổ, trình Quốc hội quyết định. Dựa vào nghị quyết của Quốc hội, UBND các cấp lập dự toán điều chỉnh ngân sách địa phương, trình HĐND cùng cấp quyết định.

Chính phủ cũng quyết định điều chỉnh dự toán thu, chi của một số bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, cơ quan khác ở trung ương và một số tỉnh, thành phố. Tuy nhiên, việc này không làm tăng tổng mức vay, bội chi ngân sách và cần báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Quốc hội tại kỳ họp gần nhất.

Luật Ngân sách (sửa đổi) gồm 79 điều, có hiệu lực thi hành từ năm ngân sách 2026. Riêng các quy định về lập dự toán, chấp hành ngân sách Nhà nước và phân cấp ngân sách cấp tỉnh, xã với lĩnh vực khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số có hiệu lực từ ngày 1/7/2025. Quyết toán ngân sách năm 2024 và quy trình, yêu cầu lập dự toán ngân sách năm 2026 áp dụng theo các quy định của Luật Ngân sách số 83/2015.

Kịp thời tháo gỡ các điểm nghẽn trong phát triển đất nước

Với 432/434 đại biểu tham gia biểu quyết tán thành (chiếm 90,38% tổng số đại biểu Quốc hội), Quốc hội biểu quyết thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đấu thầu; Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư; Luật Hải quan; Luật Thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu; Luật Đầu tư; Luật Đầu tư công; Luật Quản lý, sử dụng tài sản công.

Luật sửa 8 luật nhằm khắc phục những vướng mắc, bất cập hiện nay; đồng thời, luật hóa các nội dung theo chủ trương, chính sách của Đảng, nhất là việc thúc đẩy phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, tháo gỡ các điểm nghẽn, khơi thông nguồn lực, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước.

Luật quy định xử lý vướng mắc giảm doanh thu của các dự án BOT trong lĩnh vực đường bộ được ký kết trước ngày 1/1/2021. Theo đó, bổ sung quy định của Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP) về cơ chế xử lý rủi ro giảm doanh thu với các dự án BOT có hợp đồng được ký kết trước thời điểm luật PPP có hiệu lực. Theo thống kê của Chính phủ, có 11 dự án BOT giao thông bị sụt giảm doanh thu.

Về sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đầu tư công, theo Báo cáo tiếp thu, giải trình và chỉnh lý dự án luật, Chính phủ tiếp thu theo hướng không quy định nội dung về nhiệm vụ chuẩn bị giải phóng mặt bằng trong Luật. Chính phủ sẽ tiếp tục nghiên cứu, đề xuất các chính sách sửa đổi Luật Đất đai và pháp luật có liên quan khác nhằm đẩy nhanh việc thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư đối với dự án đầu tư công.