Lễ Tuyên thệ của Đoàn Chủ tịch và Ủy ban Trung ương Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam tại Đại hội lần thứ nhất, tháng 12/1962. Ảnh tư liệu
Ra đời trong bối cảnh đất nước chia cắt, miền Nam chìm trong ách thống trị của đế quốc Mỹ và tay sai, Mặt trận đã giương cao ngọn cờ đại đoàn kết, tập hợp mọi tầng lớp nhân dân yêu nước, trở thành biểu tượng sáng ngời của ý chí độc lập, tự do và thống nhất Tổ quốc. Di sản mà Mặt trận để lại không chỉ là trang sử vàng chói lọi trong cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc, mà còn là những bài học vô giá về sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân, soi đường cho công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước hôm nay.
Vai trò lịch sử vĩ đạiSau Hiệp định Genève năm 1954, đất nước tạm thời chia cắt. Miền Bắc bước vào công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội, trong khi miền Nam lại bước vào một cuộc chiến mới, đối mặt với chế độ độc tài Ngô Đình Diệm do đế quốc Mỹ dựng lên. Chính quyền Mỹ - Diệm âm mưu chia cắt lâu dài Việt Nam, từ chối hiệp thương tổng tuyển cử, thi hành chính sách "tố cộng, diệt cộng" hà khắc, đẩy nhân dân miền Nam vào cảnh quyền sống, quyền tự do dân chủ bị chà đạp thô bạo.
Trong bối cảnh đó, các phong trào đấu tranh của quần chúng nhân dân miền Nam, từ những cuộc biểu tình chính trị đòi thi hành Hiệp định Genève, chống "trưng cầu dân ý" gian lận, đến các cuộc đấu tranh vũ trang tự vệ, mà đỉnh cao là phong trào Đồng khởi Bến Tre cuối năm 1959 - đầu năm 1960, đã làm rung chuyển nền móng chế độ tay sai. Thực tiễn đấu tranh đòi hỏi phải có một tổ chức cách mạng công khai, đủ sức mạnh và uy tín để tập hợp, đoàn kết và lãnh đạo toàn dân đứng lên chống Mỹ, cứu nước.
Ngày 20 tháng 12 năm 1960, tại xã Tân Lập, huyện Châu Thành (nay thuộc tỉnh Tây Ninh), Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam đã ra đời, đáp ứng yêu cầu cấp bách của lịch sử và nguyện vọng tha thiết của hàng triệu trái tim yêu nước. Sự ra đời này không phải là ngẫu nhiên, mà như Luật sư Nguyễn Hữu Thọ đã đúc kết: "Bối cảnh và các diễn biến của tình hình miền Nam Việt Nam trong thời gian từ năm 1954 đưa đến sự kiện đó như là cơn trở dạ của cao trào cách mạng nhất định sẽ bùng lên và đến lượt nó, Mặt trận Dân tộc giải phóng ra đời báo trước ngày toàn thắng của dân tộc ta". Đồng thời, đây cũng là sự cụ thể hóa kịp thời Nghị quyết 15 và Nghị quyết Đại hội III của Đảng, đáp ứng đúng đòi hỏi của thực tiễn lịch sử.
Ngay khi thành lập, Mặt trận đã công bố Tuyên ngôn và Chương trình hành động 10 điểm, như một lời hiệu triệu non sông. Mục tiêu cao cả được xác định rõ ràng: "Đoàn kết tất cả các tầng lớp nhân dân, các giai cấp, các dân tộc, các đảng phái, các đoàn thể, các tôn giáo, các nhân sĩ yêu nước ở miền Nam Việt Nam không phân biệt xu hướng chính trị để đấu tranh đánh đổ ách thống trị của đế quốc Mỹ và tập đoàn tay sai của Mỹ ở miền Nam, thực hiện độc lập dân chủ, cải thiện dân sinh, hòa bình trung lập ở miền Nam, tiến tới hòa bình thống nhất Tổ quốc".
Chương trình 10 điểm đã trở thành ngọn cờ tập hợp, là kim chỉ nam cho hành động. Từ công nhân, nông dân, trí thức, học sinh, sinh viên, đến các nhà tư sản dân tộc, các dân tộc thiểu số, các tôn giáo (Phật giáo, Công giáo, Cao Đài, Hòa Hảo...), các đảng phái yêu nước (Đảng Nhân dân Cách mạng, Đảng Dân chủ, Đảng Xã hội cấp tiến...), thậm chí cả những binh sĩ, sĩ quan, công chức có tinh thần dân tộc trong bộ máy chính quyền Sài Gòn... tất cả đều tìm thấy lợi ích và khát vọng của mình trong mục tiêu chung đó. Thành phần đa dạng trong Ủy ban Trung ương Mặt trận, với những tên tuổi đại diện cho nhiều giới, nhiều ngành, nhiều khuynh hướng chính trị khác nhau như Luật sư Nguyễn Hữu Thọ, Bác sĩ Phùng Văn Cung, Kiến trúc sư Huỳnh Tấn Phát, ông Ybih Aleo (dân tộc Êđê), Hòa thượng Thích Thiện Hào, Ngọc đầu sư Nguyễn Văn Ngợi... Sự ra đời của Liên minh các Lực lượng Dân tộc, Dân chủ và Hòa bình Việt Nam vào năm 1968 càng cho thấy sức lan tỏa mạnh mẽ của chính sách đại đoàn kết.
Uy tín và sức ảnh hưởng của Mặt trận sâu rộng đến mức, ngay trong các nhà tù của Mỹ - ngụy, tù chính trị vẫn kiên cường đấu tranh để bảo vệ lý tưởng của Mặt trận. Cuộc đấu tranh chống chào cờ của địch, đòi quyền được thừa nhận lá cờ của Mặt trận Dân tộc Giải phóng đã trở thành những thiên hùng ca về khí tiết cách mạng. Đối với đồng bào và chiến sĩ, Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam chính là người đại diện duy nhất chân chính, là niềm tin tất thắng ngay cả trong những hoàn cảnh tăm tối nhất.
Dưới ngọn cờ của Mặt trận, cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của nhân dân miền Nam đã phát triển lên một tầm cao mới. Mặt trận đã lãnh đạo nhân dân kết hợp tài tình đấu tranh chính trị với đấu tranh vũ trang và đấu tranh ngoại giao. Các lực lượng vũ trang giải phóng ngày càng lớn mạnh, lập nên những chiến công vang dội từ Ấp Bắc, Bình Giã đến Vạn Tường, Tết Mậu Thân 1968... Vùng giải phóng không ngừng được mở rộng, trở thành hậu phương vững chắc tại chỗ, nơi chính quyền cách mạng được thành lập, đời sống nhân dân từng bước được cải thiện, nền văn hóa giáo dục dân tộc được xây dựng. Trên mặt trận ngoại giao, Mặt trận đã giương cao ngọn cờ chính nghĩa, tranh thủ sự đồng tình, ủng hộ rộng rãi của bạn bè quốc tế, thiết lập cơ quan đại diện ở nhiều nước, tham gia các diễn đàn quốc tế quan trọng, và cuối cùng, buộc đế quốc Mỹ phải ngồi vào bàn đàm phán tại Paris, công nhận Mặt trận là một bên đối thoại độc lập, bình đẳng. Với bản lĩnh chính trị kiên định nhưng sách lược ngoại giao mềm dẻo, Mặt trận đã hình thành nên một "mặt trận nhân dân thế giới" ủng hộ Việt Nam rộng lớn chưa từng có. Chúng ta đã phá tan luận điệu xuyên tạc của địch về cuộc "nội chiến" bằng chân lý đanh thép: "Nước Việt Nam là một, dân tộc Việt Nam là một, khi có quân nước ngoài xâm lược đất nước, mọi người Việt Nam ở bất cứ đâu đều có nghĩa vụ chống xâm lăng". Lá cờ nửa đỏ nửa xanh sao vàng đã tung bay khắp năm châu, và ngay tại lòng nước Mỹ, trở thành biểu tượng của chính nghĩa và lương tri thời đại.
Đỉnh cao của quá trình phát triển là sự ra đời của Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam vào tháng 6 năm 1969, mà Mặt trận là nền tảng và hậu thuẫn vững chắc. Đây là một bước trưởng thành vượt bậc, hoàn chỉnh hệ thống chính quyền cách mạng từ trung ương đến cơ sở, khẳng định quyền làm chủ thực sự của nhân dân miền Nam. Chính phủ Cách mạng lâm thời đã kế thừa xuất sắc vai trò của Mặt trận trên bàn đàm phán Paris, kiên trì đấu tranh, buộc Mỹ phải ký Hiệp định Paris năm 1973, rút hết quân về nước, tạo tiền đề quyết định cho Đại thắng mùa Xuân năm 1975, hoàn thành sự nghiệp thống nhất Tổ quốc.
Lịch sử đã khẳng định, thắng lợi vĩ đại của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước có nhiều nguyên nhân, nhưng sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân tộc dưới sự lãnh đạo tài tình của Đảng ta, mà Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam là hiện thân tiêu biểu, chính là nhân tố quyết định nhất.
Những bài học vô giá về sức mạnh đại đoàn kếtThành công của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam trong việc xây dựng và phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân tộc trong hoàn cảnh chiến tranh vô cùng ác liệt đã để lại những bài học kinh nghiệm sâu sắc, còn nguyên giá trị đến ngày nay:
Một là, phải xác định đúng mục tiêu chung, phù hợp với lợi ích tối cao của dân tộc và nguyện vọng tha thiết của mọi tầng lớp nhân dân. Mục tiêu "đánh Mỹ, lật đổ tay sai, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước" mà Mặt trận đề ra chính là mẫu số chung thiêng liêng, có sức hiệu triệu mạnh mẽ, vượt lên trên mọi khác biệt về giai cấp, tôn giáo, dân tộc, đảng phái. Nó khơi dậy lòng yêu nước nồng nàn, ý chí tự lực tự cường và tinh thần đoàn kết vốn có của dân tộc Việt Nam.
Hai là, phải có chính sách đại đoàn kết đúng đắn, rộng rãi, linh hoạt, tôn trọng sự đa dạng và hài hòa lợi ích. Chương trình 10 điểm năm 1960 và Cương lĩnh chính trị năm 1967 của Mặt trận đã thể hiện rõ điều này. Mặt trận chủ trương thực hiện các quyền tự do dân chủ, bình đẳng dân tộc, tự do tín ngưỡng, cải thiện dân sinh, thực hiện "người cày có ruộng", bảo vệ quyền lợi của công nhân, trí thức, tư sản dân tộc... Chính sách khoan hồng đối với những người lầm đường trong hàng ngũ địch cũng góp phần quan trọng vào việc phân hóa kẻ thù, tăng cường lực lượng cách mạng. Sự tôn trọng và tin tưởng lẫn nhau giữa các thành viên trong Mặt trận, giữa Mặt trận với Liên minh và các tổ chức yêu nước khác là chất keo gắn kết tạo nên sức mạnh tổng hợp.
Ba là, phải kết hợp nhiều hình thức tổ chức và phương pháp đấu tranh phong phú, sáng tạo, phù hợp với từng đối tượng, từng địa bàn. Mặt trận không chỉ tập hợp lực lượng trong các tổ chức thành viên chính thức mà còn có các hình thức liên minh, hiệp thương linh hoạt với các lực lượng, cá nhân chưa gia nhập Mặt trận nhưng cùng chung mục tiêu chống Mỹ, cứu nước. Việc kết hợp đấu tranh chính trị, quân sự, ngoại giao; đấu tranh ở cả nông thôn và thành thị, miền núi và đồng bằng; kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại... là những nét đặc sắc trong nghệ thuật lãnh đạo của Mặt trận.
Bốn là, phải xây dựng được đội ngũ cán bộ nòng cốt tận tụy, gương mẫu, có uy tín, thực sự là cầu nối giữa lãnh đạo và quần chúng. Những nhà lãnh đạo Mặt trận như Luật sư Nguyễn Hữu Thọ, Kiến trúc sư Huỳnh Tấn Phát... và hàng ngàn, hàng vạn cán bộ Mặt trận các cấp đã lăn lộn trong phong trào, gần gũi nhân dân, lắng nghe tâm tư nguyện vọng của quần chúng, tuyên truyền, vận động, tổ chức nhân dân đấu tranh. Chính họ là linh hồn của khối đại đoàn kết.
Năm là, phải luôn đề cao vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, đảm bảo sự thống nhất về đường lối chính trị và mục tiêu đấu tranh. Dù hoạt động công khai dưới danh nghĩa Mặt trận với thành phần rộng rãi, nhưng vai trò lãnh đạo của Đảng luôn là yếu tố quyết định đảm bảo cho Mặt trận đi đúng hướng, giữ vững bản chất cách mạng và hoàn thành sứ mệnh lịch sử.
Vận dụng bài học đoàn kết vào công cuộc xây dựng đất nước hôm nayĐất nước đã hòa bình, thống nhất gần nửa thế kỷ. Việt Nam đang trên đà phát triển mạnh mẽ, hội nhập quốc tế sâu rộng, vị thế và uy tín ngày càng được nâng cao. Tuy nhiên, chúng ta cũng đang đối mặt với không ít khó khăn, thách thức mới. Tình hình thế giới diễn biến phức tạp, khó lường. Các thế lực thù địch vẫn chưa từ bỏ âm mưu chống phá sự nghiệp cách mạng của nhân dân ta. Bên cạnh đó là những thách thức nội tại như nguy cơ tụt hậu về kinh tế, tệ quan liêu, tham nhũng, lãng phí, sự phân hóa giàu nghèo, những vấn đề xã hội bức xúc...
Trong bối cảnh đó, bài học về xây dựng và phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân tộc từ Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam càng trở nên quý báu và thời sự hơn bao giờ hết. Mục tiêu chung của toàn dân tộc hiện nay là xây dựng một nước Việt Nam "dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh", vững bước đi lên chủ nghĩa xã hội, bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ. Để thực hiện mục tiêu đó, không có sức mạnh nào lớn hơn sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân tộc.
Vận dụng sáng tạo những bài học từ Mặt trận, chúng ta cần:
Tiếp tục giương cao ngọn cờ đại đoàn kết, xác định lợi ích quốc gia - dân tộc là điểm tương đồng cao nhất. Mọi chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước phải xuất phát từ lợi ích và nguyện vọng chính đáng của nhân dân, quy tụ mọi người Việt Nam yêu nước, dù ở trong nước hay nước ngoài, không phân biệt thành phần, tôn giáo, dân tộc, quá khứ, cùng chung tay xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Hoàn thiện thể chế, chính sách pháp luật để đảm bảo quyền làm chủ của nhân dân, phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa. Tạo môi trường thuận lợi để mọi tầng lớp nhân dân phát huy tiềm năng, sức sáng tạo, đóng góp vào sự phát triển chung. Quan tâm giải quyết hài hòa lợi ích giữa các giai tầng xã hội, thu hẹp khoảng cách giàu nghèo, đảm bảo an sinh xã hội, chăm lo đời sống vật chất và tinh thần cho nhân dân, đặc biệt là đồng bào vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số.
Phát huy vai trò nòng cốt chính trị của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội trong việc tập hợp, đoàn kết các tầng lớp nhân dân, thực hiện giám sát và phản biện xã hội, tham gia xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền trong sạch, vững mạnh. Đổi mới nội dung và phương thức hoạt động để Mặt trận thực sự là mái nhà chung của khối đại đoàn kết toàn dân tộc.
Tăng cường đối thoại, lắng nghe ý kiến nhân dân, giải quyết kịp thời những mâu thuẫn, bức xúc trong xã hội. Xây dựng lòng tin, tạo sự đồng thuận xã hội. Đấu tranh không khoan nhượng với tệ quan liêu, tham nhũng, lãng phí, những biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong một bộ phận cán bộ, đảng viên – những yếu tố làm xói mòn lòng tin của nhân dân, phá hoại khối đại đoàn kết.
Kiên quyết đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu, hoạt động chia rẽ khối đại đoàn kết toàn dân tộc của các thế lực thù địch, phản động. Nâng cao cảnh giác cách mạng, bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng, giữ vững ổn định chính trị - xã hội.
Nâng cao vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam - nhân tố quyết định thắng lợi của cách mạng Việt Nam và là hạt nhân lãnh đạo khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Đảng phải không ngừng tự đổi mới, tự chỉnh đốn, nâng cao năng lực lãnh đạo, cầm quyền và sức chiến đấu, gắn bó máu thịt với nhân dân, xứng đáng với niềm tin yêu của toàn dân tộc.
65 năm đã trôi qua kể từ ngày Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam ra đời. Thời gian có thể làm phai mờ nhiều thứ, nhưng di sản về lòng yêu nước nồng nàn, ý chí quật cường và đặc biệt là sức mạnh vô địch của khối đại đoàn kết toàn dân tộc mà Mặt trận đã hun đúc và phát huy sẽ mãi mãi trường tồn. Đó là tài sản vô giá, là động lực tinh thần to lớn để thế hệ hôm nay và mai sau vững bước trên con đường xây dựng một nước Việt Nam hùng cường, thịnh vượng.
Từ vai trò, sứ mệnh và những đóng góp to lớn của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, từ thực tiễn của sự nghiệp xây dựng và phát huy sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân tộc trong suốt chiều dài lịch sử, chúng ta càng thấm thía hơn lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh: "Đoàn kết, đoàn kết, đại đoàn kết. Thành công, thành công, đại thành công". Trong giai đoạn phát triển mới của đất nước, với những thời cơ và thách thức đan xen, việc tiếp tục kế thừa và phát huy bài học đại đoàn kết từ Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam là đòi hỏi khách quan của lịch sử. Dưới ngọn cờ vẻ vang của Đảng, toàn thể dân tộc Việt Nam cùng tiếp tục đoàn kết, siết chặt tay nhau, biến khát vọng về một Việt Nam hùng cường thành hiện thực, để non sông gấm vóc này mãi mãi "sáng tươi muôn đời" như lời bài hát "Giải phóng miền Nam" năm xưa đã vang vọng./.
Chu Văn Khánh – Bùi Thị Hoàn
