Lực lượng chức năng tỉnh Lào Cai tổ chức tiêu huỷ hàng kém chất lượng và hàng hoá không rõ nguồn gốc xuất xứ. Ảnh: TTXVN phát
Tuy nhiên, Việt Nam chưa có quy định riêng đối với hàng hóa được giao dịch qua thương mại điện tử dẫn đến tình trạng buôn bán hàng lậu, hàng giả, hàng kém chất lượng tràn lan. Do đó, việc quản lý chất lượng đi kèm với chế tài mạnh tay xử lý vi phạm trên thương mại điện tử là yếu tố quan trọng để đảm bảo quyền lợi người tiêu dùng.
Thông tin mới nhất từ Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước cho biết: Ngay sau khi Thủ tướng Chính phủ phát động Tháng cao điểm phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả và xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ (từ ngày 15/5 đến 15/6/2025), Cục đã chỉ đạo lực lượng quản lý thị trường trên toàn quốc triển khai đồng loạt các kế hoạch kiểm tra, xử lý, với mục tiêu giữ vững kỷ cương thị trường, bảo vệ doanh nghiệp chân chính và quyền lợi người tiêu dùng.
Theo số liệu thống kê, sau một tháng triển khai cao điểm phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả và xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, lực lượng quản lý thị trường cả nước đã kiểm tra 3.891 vụ việc, phát hiện và xử lý 3.114 vụ vi phạm với tổng số tiền xử lý hơn 63 tỷ đồng.
Trong số đó, số tiền xử phạt hành chính vượt 32 tỷ đồng, hàng hóa bị tịch thu trị giá gần 31 tỷ đồng và đã thu nộp ngân sách gần 36 tỷ đồng. Đáng chú ý, có tới 26 vụ việc có dấu hiệu hình sự đã được chuyển cho cơ quan điều tra, tăng 50% so với cùng kỳ năm trước.
Phân tích cơ cấu vi phạm cho thấy, hàng giả và xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ chiếm tỷ lệ lớn nhất với 1.580 vụ - tương đương 52% tổng số vụ việc, kéo theo số tiền xử phạt vượt 16 tỷ đồng. Tiếp đến là 648 vụ buôn lậu, chiếm hơn 21%, với số tiền xử phạt hơn 6 tỷ đồng.
Theo Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước cho biết: Đợt cao điểm ghi nhận nhiều vụ việc nổi cộm được phát hiện và xử lý kịp thời. Tại nhiều địa phương, việc phối hợp liên ngành đã thể hiện rõ vai trò chủ lực trong nâng cao hiệu quả đấu tranh. Điển hình như Kiên Giang, lực lượng quản lý thị trường cùng công an phát hiện hơn 700 sản phẩm thời trang nhập lậu có dấu hiệu giả mạo trị giá hơn 210 triệu đồng; hay tại Ninh Bình, nơi hàng nghìn sản phẩm giày dép, quần áo trẻ em không rõ nguồn gốc bị thu giữ với sự phối hợp của lực lượng an ninh mạng.
Ông Nguyễn Thanh Bình- Phó Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước cho hay: Quản lý chất lượng hàng hóa trong hoạt động thương mại điện tử không hề dễ dàng bởi lực lượng chức năng phải đối mặt với nhiều khó khăn trong việc bảo đảm chất lượng hàng hóa khi các sản phẩm, dịch vụ trên mạng rất đa dạng và có thể được bán bởi hàng triệu người bán khác nhau.
Đơn cử như thương mại điện tử bao gồm vô số loại hàng hóa khác nhau. Mỗi loại sản phẩm đều có những yêu cầu chất lượng riêng biệt và đòi hỏi các quy trình kiểm tra khác nhau. Việc quản lý chất lượng tất cả các loại hàng hóa này là một thách thức lớn. Cùng đó, các sản phẩm mới thường xuyên được đưa lên các nền tảng thương mại điện tử, đặc biệt khi không có quy định rõ ràng cho tất cả các loại sản phẩm mới.
Ngoài ra, một số người bán có thể cung cấp thông tin không đầy đủ hoặc giả mạo giấy tờ chứng nhận chất lượng. Điều này đặc biệt nguy hiểm đối với những sản phẩm liên quan đến sức khỏe (thực phẩm chức năng, thuốc, mỹ phẩm…), vì nếu không kiểm soát chặt chẽ, người tiêu dùng có thể bị lừa đảo.
Hơn nữa, người tiêu dùng có thể để lại các đánh giá không phản ánh đúng chất lượng sản phẩm, ví dụ như do sự không hài lòng về dịch vụ giao hàng hoặc vấn đề cá nhân. Một số người bán có thể sử dụng các chiêu trò như tạo đánh giá giả hoặc mua đánh giá tích cực để tăng uy tín sản phẩm của mình. Việc phát hiện và ngăn chặn các hành vi này không phải lúc nào cũng dễ dàng.
Theo ông Nguyễn Thanh Bình, thương mại điện tử là nơi các sản phẩm hàng giả, hàng nhái dễ dàng được đăng bán. Điều này đặc biệt khó khăn trong việc phân biệt giữa sản phẩm thật và giả mạo khi người bán không cung cấp thông tin đầy đủ hoặc cố tình gian lận. Hơn nữa, việc thiếu phối hợp đồng bộ giữa các cơ quan chức năng có thể dẫn đến sự thiếu hiệu quả trong quản lý.
Mặt khác, nhiều người bán lạm dụng các chiêu trò quảng cáo quá mức như khẳng định sản phẩm có hiệu quả vượt trội mà không có cơ sở khoa học. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến người tiêu dùng mà còn làm giảm uy tín của các nền tảng thương mại điện tử…
Để giải quyết các khó khăn về quản lý chất lượng hàng hóa trong thương mại điện tử, ông Nguyễn Thanh Bình cho rằng cần có sự kết hợp giữa các cơ quan chức năng, nền tảng thương mại điện tử và các đơn vị liên quan. Chẳng hạn như việc hợp tác với các tổ chức kiểm định độc lập, đặc biệt đối với các nhóm sản phẩm có yêu cầu về chất lượng cao như thực phẩm, mỹ phẩm, dược phẩm... Các tổ chức này có thể tiến hành kiểm tra ngẫu nhiên hoặc định kỳ các sản phẩm được bán trên sàn thương mại điện tử.
Cùng đó, có thể ứng dụng công nghệ như AI, blockchain để theo dõi và xác minh nguồn gốc sản phẩm, cũng như kiểm tra các chứng nhận chất lượng trong thời gian thực. Đối với vải thiện minh bạch thông tin sản phẩm, ông Nguyễn Thanh Bình cho rằng cần yêu cầu người bán cung cấp thông tin chi tiết và chính xác về sản phẩm, bao gồm nguồn gốc, thành phần, công dụng, hạn sử dụng, chứng nhận chất lượng... Các nền tảng có thể xây dựng các công cụ hỗ trợ người bán dễ dàng điền và kiểm tra thông tin sản phẩm.
Ngoài ra, phát triển các hệ thống giúp xác minh thông tin về sản phẩm và người bán, ví dụ như xác minh qua tài khoản ngân hàng, giấy tờ chứng nhận hoặc hợp đồng kinh doanh. Điều này giúp giảm thiểu tình trạng thông tin sai lệch hoặc gian lận.
Ông Nguyễn Thanh Bình cũng chỉ ra rằng nền tảng thương mại điện tử có thể sử dụng công nghệ nhận diện hình ảnh và dữ liệu (như AI và blockchain) để xác định và loại bỏ hàng giả, hàng nhái. Bên cạnh đó, cần xử lý nghiêm khắc đối với những người bán vi phạm, bao gồm việc tạm ngừng hoặc xóa tài khoản, phạt tiền hoặc thậm chí khởi kiện người bán hàng giả. Việc này cần được công khai minh bạch để tạo ra răn đe đối với những hành vi gian lận.
Đặc biệt, ngoài việc thúc đẩy phối hợp giữa các cơ quan chức năng, cần có các quy định đồng bộ về quản lý chất lượng sản phẩm trên thương mại điện tử, nhất là các quy định về công bố chất lượng, kiểm tra chất lượng và xử lý vi phạm để tạo sự minh bạch và dễ thực hiện. Đáng lưu ý, các nền tảng thương mại điện tử cần cải thiện hệ thống đánh giá và phản hồi để giúp người tiêu dùng dễ dàng đánh giá chất lượng sản phẩm và dịch vụ. Đồng thời, hệ thống này cần phải có cơ chế để phát hiện và loại bỏ các đánh giá giả mạo.
Cùng đó, tổ chức các khóa đào tạo về quy định pháp lý, tiêu chuẩn chất lượng, và quy trình công bố chất lượng cho người bán. Khuyến khích người bán cung cấp thông tin minh bạch và chính xác về sản phẩm để tạo niềm tin với khách hàng. Ngoài ra, các nền tảng thương mại điện tử cần xây dựng một cơ chế báo cáo vi phạm đơn giản và nhanh chóng để người tiêu dùng có thể dễ dàng phản ánh các vấn đề về chất lượng sản phẩm…Qua đó, sẽ tạo ra một môi trường mua sắm trực tuyến an toàn, minh bạch, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và xây dựng niềm tin lâu dài vào các sàn thương mại điện tử.
