Tổng thống Donald Trump cho biết Mỹ có thể dỡ bỏ lệnh trừng phạt đối với Thổ Nhĩ Kỳ và cho phép Ankara mua máy bay phản lực F-35 của Mỹ khi ông bắt đầu cuộc hội đàm với Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan tại Phòng Bầu dục ở Nhà Trắng hôm 25/9.
Để đổi lại, nhà lãnh đạo Mỹ muốn Thổ Nhĩ Kỳ chấm dứt mua dầu từ Nga để làm suy yếu nguồn tài chính cho chiến dịch quân sự của Moscow tại Ukraine.
"Tôi muốn ông ấy ngừng mua bất kỳ loại dầu nào từ Nga trong khi Nga tiếp tục cuộc chiến này", ông Trump phát biểu.
Ông cũng đánh giá ông Erdogan có ảnh hưởng nhất định đối với Tổng thống Nga Vladimir Putin, đồng thời nhấn mạnh rằng việc dừng mua dầu và khí đốt Nga là cách tốt nhất để gây áp lực lên Moscow.
Thổ Nhĩ Kỳ hiện là một trong những đối tác thương mại lớn của Nga, với kim ngạch trao đổi thương mại đạt hàng tỷ USD, chủ yếu trong lĩnh vực nhiên liệu hóa thạch.
Dù là thành viên NATO, Ankara vẫn từ chối tham gia các lệnh trừng phạt quốc tế chống lại Nga và tiếp tục tăng cường nhập khẩu dầu từ nước này.
Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan gặp Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Nhà Trắng, ngày 25/9/2025. Ảnh: RNZ
Cuộc gặp hôm 25/9 đánh dấu chuyến thăm Nhà Trắng đầu tiên của ông Erdogan sau khoảng 6 năm, diễn ra trong bối cảnh hai nhà lãnh đạo đang tìm cách giải quyết một số vấn đề vốn lâu nay đã làm căng thẳng mối quan hệ giữa hai đồng minh NATO.
Một trong những vấn đề gây căng thẳng song phương là do Ankara mua hệ thống phòng không S-400 Triumf của Nga, dẫn đến việc Thổ Nhĩ Kỳ bị loại khỏi chương trình phát triển tiêm kích tàng hình F-35 của Lockheed Martin vào năm 2019.
Mỹ lo ngại rằng S-400 có thể làm lộ thông tin nhạy cảm về F-35 cho Nga, đồng thời áp đặt các lệnh trừng phạt nhằm vào ngành công nghiệp quốc phòng Thổ Nhĩ Kỳ, hiện vẫn còn hiệu lực.
Tại cuộc gặp, ông Trump cho biết sẽ thảo luận nghiêm túc về khả năng đưa Thổ Nhĩ Kỳ trở lại chương trình F-35 và có thể dỡ bỏ các lệnh trừng phạt "gần như ngay lập tức" nếu cuộc họp diễn ra thuận lợi.
Tuy nhiên, ông không đưa ra cam kết rõ ràng về việc cho phép Ankara mua 40 chiếc F-35 như kỳ vọng. Thay vào đó, ông đề cập đến việc thảo luận về hệ thống phòng thủ tên lửa Patriot của Mỹ như một giải pháp thay thế cho S-400.
Ankara vẫn kiên quyết không từ bỏ S-400, nhưng hy vọng một thỏa hiệp về cách triển khai hệ thống này có thể mở đường cho việc mua F-35.
Các nhà phân tích lưu ý rằng Lockheed Martin cần một hợp đồng lớn cho mẫu tiêm kích tối tân F-35 của mình khi Mỹ chuyển sang sử dụng F-47 – mẫu máy bay chiếm ưu thế trên không đang được Boeing phát triển cho Không quân Mỹ.
Đáp lại, Tổng thống Erdogan cho biết dưới thời chính quyền Trump, Ankara và Washington sẽ có thể nâng tầm quan hệ "lên một tầm cao và tiến trình khác biệt rất nhiều".
Sau đó, trong một cuộc họp báo cùng ngày, ông Trump được các phóng viên hỏi liệu ông Erdogan có đồng ý ngừng mua dầu Nga hay không.
"Tôi tin rằng ông ấy sẽ dừng lại", Trump nói, đồng thời lưu ý rằng Thổ Nhĩ Kỳ có các nguồn thay thế để nhập khẩu dầu, không giống như Hungary và Slovakia, hai quốc gia không giáp biển, "kết nối với một đường ống dẫn dầu".
Ông Trump nói rằng ông sẽ dễ dàng cho phép bán F-35 nhưng điều đó phụ thuộc vào việc ông Erdogan phải làm "điều gì đó cho chúng tôi".
Minh Đức (Theo Bloomberg, Nikkei Asia)
