Khu công nghiệp xanh mới chỉ chiếm 1 - 2%
Việt Nam hiện có hơn 400 khu công nghiệp (KCN) đang hoạt động, đóng góp khoảng 50% giá trị sản xuất công nghiệp và 70% kim ngạch xuất khẩu. Trong vài năm trở lại đây, mô hình KCN sinh thái (còn gọi là KCN xanh) bắt đầu xuất hiện tại Việt Nam. Thực tế, khái niệm KCN xanh được thể chế hóa lần đầu tiên tại Nghị định số 82/2018/NĐ-CP. Đến nay đã có nhiều KCN tham gia vào hành trình xanh và triển khai thành công nhưng số lượng rất ít, mới chỉ có khoảng 1 - 2% số lượng KCN đã và đang thực hiện các bước chuyển mình trở thành KCN xanh.
Một trong những điển hình tiêu biểu của mô hình KCN xanh tại Việt Nam hiện nay là KCN Nam Cầu Kiền tại Hải Phòng, do Công ty Cổ phần Shinec đầu tư và phát triển. Đây là KCN sinh thái đầu tiên của miền Bắc, với định hướng tích hợp kinh tế tuần hoàn, năng lượng sạch và công nghệ số vào vận hành. Ông Phạm Hồng Điệp - Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Cổ phần Shinec cho biết, thế giới đã quá quen thuộc với ESG, các doanh nghiệp đầu tư nước ngoài (DN FDI) cũng sẽ lựa chọn đi theo mô hình này. Ông nhận thấy, nếu thực hành phát triển bền vững, DN sẽ có sự cạnh tranh hơn và sẽ là sự lựa chọn của các DN FDI khi đến Việt Nam. Do đó, Shinec đặt mục tiêu thực hành ESG ngay từ ban đầu.
Theo đánh giá của các chuyên gia, các điều kiện để được công nhận là KCN xanh hiện nay còn một số bất cập và chưa được hướng dẫn cụ thể. Việc đảm bảo 100% DN tại KCN chấp hành đầy đủ quy định của pháp luật ở nhiều lĩnh vực trong vòng 3 năm là rất khó khả thi (đặc biệt khi đề cập đến lĩnh vực lao động). Một số tiêu chí của KCN sinh thái như dữ liệu thông tin về nguyên liệu sản xuất và phát thải, mốc thời gian đối chiếu số liệu về sản xuất sạch hơn… cần được hướng dẫn chi tiết hơn để có cơ sở đánh giá.
Ông Phạm Hồng Điệp cũng cho rằng, ESG là một hành trình dài và khó, trong đó cần phải lường trước khó khăn về chính sách vì chính sách hiện chưa tích hợp đầy đủ các luật với nhau. Về phần mình, Shinec gỡ khó khăn bằng cách đi từ thông tư hướng dẫn để có hành lang pháp lý. Sau đó, Shinec truyền cảm hứng để tất cả thành viên trong công ty đều tham gia, bởi một mình chủ DN muốn thì không thể thực hiện được.
Và cuối cùng là thuyết phục để các DN FDI cùng tham gia xây dựng các cảnh quan xanh tại xưởng sản xuất của chính đơn vị. Và để thuyết phục được DN FDI cùng tham gia, Shinec đã “tích hợp” đủ dịch vụ giúp các DN FDI trong việc xử lý các vấn đề liên quan đến máy móc, thiết bị và “mời” họ cùng trồng cây với mình trong KCN, xây dựng cả hệ thống cảnh quan cây vườn… Đáng chú ý, ông Điệp cho rằng, khó khăn về vốn để xây dựng KCN không phải là vấn đề với Sinnec nhưng có thể là trở ngại cho các nhà đầu tư khác khi muốn tham gia xây dựng KCN xanh.
Cần hành lang pháp lý minh bạch và cụ thể
Yêu cầu xanh hóa đã trở thành bắt buộc ở nhiều thị trường lớn. Trên cơ sở đó, sản xuất xanh cũng đã ngày càng phổ biến. Theo xu hướng này, xanh hóa KCN cần phải đẩy mạnh nhanh hơn, giúp DN có điều kiện thuận lợi hơn để thực hành ESG. Theo ông Lê Ngọc Lâm - Tổng Giám đốc BIDV, một trong những yếu tố then chốt cần được ưu tiên trong thời gian tới chính là hoàn thiện khung pháp lý đồng bộ và rõ ràng cho cả KCN xanh và tín dụng xanh.
Thực tế hiện nay cho thấy, dù đã có Thông tư 05 của Bộ Kế hoạch và Đầu tư (nay là Bộ Tài chính) quy định về KCN sinh thái, nhưng các quy định này vẫn chưa thực sự đầy đủ và bao quát. Bởi ngay tại BIDV, khi xây dựng các quy định cho các khoản vay ưu đãi dành cho KCN xanh nhưng ngân hàng vẫn khó khăn trong việc xác định thế nào là một "KCN xanh" đạt chuẩn.
“Sự thiếu rõ ràng trong các tiêu chuẩn xanh của Việt Nam, cũng như việc áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế ra sao, đang tạo ra những rào cản nhất định trong quá trình triển khai. Do đó, việc xây dựng một hành lang pháp lý minh bạch và cụ thể là vô cùng cần thiết. Hành lang này không chỉ hỗ trợ các KCN xanh hoạt động hiệu quả mà còn tạo điều kiện thuận lợi để các ngân hàng mạnh dạn thúc đẩy hoạt động cho vay tín dụng xanh” - ông Lâm nói.
Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) Đào Minh Tú cho biết, NHNN luôn xác định tín dụng xanh phải đi trước, làm nền tảng để thúc đẩy phát triển xanh, đặc biệt là KCN xanh. Theo đó, NHNN đã ban hành hàng loạt chính sách và văn bản hướng dẫn nhằm khuyến khích sự phát triển của tín dụng xanh. Bên cạnh đó, NHNN còn tích cực hợp tác chặt chẽ với các tổ chức quốc tế để xây dựng danh mục 12 lĩnh vực xanh ưu tiên, tạo ra một khung tham chiếu rõ ràng cho các hoạt động tín dụng xanh…
Tuy nhiên, tỷ lệ tín dụng xanh trên tổng dư nợ tín dụng mới chiếm khoảng 4,6%, cho thấy tín dụng xanh tại Việt Nam vẫn còn khiêm tốn so với tiềm năng. Một trong những nguyên nhân khiến tín dụng xanh còn quá thấp so với tăng trưởng tín dụng của cả nước là do danh mục, ngành, lĩnh vực xanh chưa được thống nhất áp dụng chung trên cả nước nên các ngân hàng thương mại gặp khó khăn trong việc lựa chọn, thẩm định, đánh giá và giám sát khi thực hiện cấp tín dụng.
Ngoài ra, việc thúc đẩy tín dụng xanh hỗ trợ sự hình thành và nhân rộng các KCN xanh vẫn còn đối diện với không ít thách thức do các điều kiện để được công nhận là KCN xanh hiện nay chưa được hướng dẫn cụ thể. Do đó, nhiều đề xuất cho rằng, Bộ Tài chính cần xem xét trình Chính phủ điều chỉnh một số tiêu chí về KCN sinh thái để có các tiêu chí định lượng cụ thể, thuận tiện cho việc xây dựng KCN xanh cũng như vay tín dụng xanh.
