Sắp xếp cán bộ cấp tỉnh, xã: Cần xem xét quy định thời hạn biên chế

Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã chỉ đạo triển khai nghiên cứu, đề xuất tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, bao gồm việc bỏ cấp huyện và sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp tỉnh và cấp xã.

Đặc biệt, tại cuộc họp gần đây của Ban Thường vụ Đảng ủy Chính phủ thảo luận, cho ý kiến về đề án sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính các cấp và xây dựng chính quyền địa phương 2 cấp để chuẩn bị trình cấp có thẩm quyền, sau khi nghe báo cáo của Bộ Nội vụ và ý kiến của các đại biểu, Thường vụ Đảng ủy Chính phủ thống nhất mô hình chính quyền địa phương 2 cấp. Đó là: cấp tỉnh (gồm các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương) và cấp cơ sở.

Cán bộ là "nòng cốt của nòng cốt"

Là người chứng kiến nhiều giai đoạn sáp nhập tỉnh, thành kể từ năm 1976 đến nay, ông Nguyễn Túc - Ủy viên Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam cho biết, qua lắng nghe ý kiến nhân dân, mọi người đều ủng hộ chủ trương sắp xếp tỉnh, bỏ cấp huyện và giảm số lượng cấp xã nhằm tinh gọn tổ chức bộ máy, tạo ra không gian phát triển mới rộng hơn.

Về mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, đó là cấp tỉnh (gồm các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương) và cấp cơ sở, phiên họp của Ban Thường vụ Đảng ủy Chính phủ chiều 11/3 thống nhất dự kiến trình cấp có thẩm quyền phương án sau khi sắp xếp sẽ giảm khoảng 50% số đơn vị hành chính cấp tỉnh và giảm khoảng 60 - 70% đơn vị hành chính cấp cơ sở so với hiện nay. "Tôi thấy phương án sắp xếp này là hợp lý", ông Nguyễn Túc nói.

Ông Nguyễn Túc - Ủy viên Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam.

Lý giải về điều này, ông Nguyễn Túc cho biết, hiện nay kinh tế của nước ta đã phát triển mạnh. Cùng với đó, qua 40 năm đổi mới, trình độ của đội ngũ cán bộ đã được nâng lên ở mức mới. Như cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng phát biểu tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII: "Đất nước ta chưa bao giờ có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế như ngày nay".

Cơ đồ và vị thế của nước ta hiện nay được thể hiện rõ qua tiềm lực kinh tế, đội ngũ cán bộ và uy tín quốc tế. Điều này cho phép chúng ta có cơ sở để tinh giản, tinh gọn bộ máy, đảm bảo hoạt động hiệu lực, hiệu quả hơn.

Ông Nguyễn Túc nhớ lại, vào những năm 1975-1976, với quan điểm cho rằng quy mô lớn, tập trung đông sẽ tạo điều kiện phát triển nhanh, chúng ta đã mở rộng bộ máy quản lý. Tuy nhiên, đến cuối những năm 1970, đầu những năm 1980, thực tế cho thấy mô hình này không mang lại hiệu quả như kỳ vọng, thậm chí khiến kinh tế sa sút.

Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI của Đảng đã thẳng thắn nhìn nhận nguyên nhân của tình trạng trên là do tư duy chủ quan, duy ý chí, dẫn đến bảo thủ, trì trệ. Khi đó, đất nước vừa ra khỏi chiến tranh, đội ngũ cán bộ chưa được đào tạo bài bản. Việc sáp nhập nhiều tỉnh như Hà Nam Ninh, Bình Trị Thiên, Hà Sơn Bình, Cao Bắc Lạng...vượt quá khả năng của đội ngũ cán bộ. Trong khi đó, phương tiện thông tin, khoa học kỹ thuật còn nhiều hạn chế.

Thực tế cũng cho thấy, nhiều tỉnh rộng lớn cả về diện tích lẫn dân số đã được tách ra để thuận tiện hơn trong quản lý, như Hà Nam Ninh chia thành Nam Định, Hà Nam, Ninh Bình; Quảng Nam - Đà Nẵng tách thành Quảng Nam và Đà Nẵng; Bình Trị Thiên chia thành Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế...

Sau hơn 40 năm đổi mới, những hạn chế trước đây về đội ngũ cán bộ và phương tiện thông tin đã cơ bản được giải quyết. Vì vậy, việc sáp nhập tỉnh, tinh giản bộ máy lúc này là cần thiết, nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, giảm bớt gánh nặng ngân sách, tạo điều kiện để đất nước phát triển bền vững.

Đối với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, ông Nguyễn Túc cho rằng nếu bỏ cấp huyện, cấp xã sẽ phải gánh vác khối lượng công việc lớn hơn rất nhiều.

"Cấp tỉnh cũng cần có sự đổi mới căn bản, nếu không sẽ dễ rơi vào tình trạng quan liêu. Do đó, đội ngũ cán bộ cấp tỉnh và cấp xã phải đảm bảo bản lĩnh chính trị vững vàng, đạo đức trong sáng, có năng lực nổi bật. Là những người dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm", ông Nguyễn Túc nhấn mạnh.

Theo Chủ tịch Quốc hội, sắp tới, khoảng 60 - 70% trong số hơn 10.000 xã sẽ được sáp nhập. Điều này đòi hỏi đội ngũ cán bộ cấp xã phải nâng cao năng lực, trình độ để đáp ứng yêu cầu quản lý trong bối cảnh mới.

Ông Nguyễn Túc cũng cho rằng vấn đề cấp bách hiện nay là chất lượng đội ngũ cán bộ. Cán bộ là "nòng cốt của nòng cốt", vì vậy cần được đào tạo, bồi dưỡng về kỹ năng quản lý, bên cạnh việc giữ vững bản lĩnh chính trị, công tâm, khách quan. Việc sắp xếp cán bộ cấp xã cũng phải đảm bảo tính đoàn kết, không để xảy ra tình trạng bè phái, cục bộ địa phương.

Ở cấp tỉnh, trước đây có cấp trung gian là huyện, nhưng khi bỏ cấp huyện, tỉnh sẽ trực tiếp quản lý các xã. Điều này đòi hỏi đội ngũ cán bộ cấp tỉnh phải sâu sát hơn với cơ sở, nắm bắt tình hình kịp thời.

Ngoài ra, khi sáp nhập hai hay ba tỉnh với nhau, cần có chính sách phù hợp đối với những địa phương không còn giữ vai trò "thủ phủ" như trước.

Ông Nguyễn Túc chia sẻ, thực tế cho thấy, khi Quảng Nam - Đà Nẵng còn là một tỉnh, "thủ phủ" đặt tại Đà Nẵng. Khi chia tách, để tạo điều kiện cho cán bộ Quảng Nam, tỉnh đã bố trí phương tiện đưa cán bộ từ Đà Nẵng về Quảng Nam vào chiều thứ Bảy và đón trở lại vào Chủ nhật. Đây là một bài học để cân nhắc trong quá trình sắp xếp, tổ chức bộ máy hành chính hiện nay.

Cần xem xét quy định thời hạn biên chế

Nêu quan điểm về việc phân cấp, phân quyền khi sáp nhập tỉnh, bỏ cấp huyện để vận hành bộ máy hiệu quả, ĐBQH Trương Xuân Cừ (Đoàn Hà Nội) cho rằng, trước hết, dù thực hiện bất kỳ cải cách nào, nguyên tắc quan trọng nhất vẫn là đảm bảo chính quyền sát dân, gần dân và lấy mục tiêu phục vụ người dân làm trọng tâm. 

Do đó, tăng chính quyền cấp xã lên, như vậy, bộ máy của chính quyền cấp xã sau tinh gọn vừa thực hiện được nhiệm vụ của cấp huyện, vừa thực hiện tốt nhiệm vụ của cấp xã là giải quyết kịp thời nhu cầu của dân.

ĐBQH Trương Xuân Cừ.

Từ đó, đảm bảo được cuộc sống của nhân dân và phát triển sản xuất, đồng thời giữ vững an ninh chính trị và trật tự địa phương.

"Có thể nói, đây là vấn đề mang tính thiết thực và cấp thiết. Khi hạn chế bớt các khâu trung gian, quy trình xử lý công việc có thể được rút ngắn, giúp chính quyền cấp xã, phường giải quyết trực tiếp các vấn đề của người dân.

Đối với những nội dung vượt quá thẩm quyền của cấp cơ sở, tỉnh có thể tham gia giải quyết ngay, đảm bảo tính kịp thời và hiệu quả. Đây chính là mục tiêu về hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả mà chúng ta hướng đến", ông Cừ nhấn mạnh.

Đánh giá thêm về trình độ cán bộ cấp xã khi sáp nhập, ông Cừ cho hay, khi phạm vi quản lý của cấp xã mở rộng, cán bộ phải có trình độ cao hơn để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ, việc quy định cán bộ cấp xã phải có bằng đại học là hoàn toàn phù hợp.

Hiện nay, trình độ dân trí của chúng ta ngày càng nâng cao, số người có bằng đại học, thạc sĩ ngày càng nhiều. Theo tôi, việc này hoàn toàn có cơ sở thực tiễn để thực hiện được.

Tất nhiên, với một số khu vực đặc thù như vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, cần có chính sách linh hoạt hơn.

"Quan trọng nhất, ngoài bằng cấp, cán bộ phải có năng lực thực sự, có khả năng điều hành, xử lý công việc hiệu quả. Nếu không chú trọng chất lượng đội ngũ, việc sáp nhập sẽ chỉ mang tính cơ học, không đạt hiệu quả như mong đợi", ông Cừ nói.

Bên cạnh đó, chế độ "biên chế suốt đời" đối với công chức có thể khiến một bộ phận cán bộ trì trệ, ngại đổi mới, dẫn đến tình trạng "sáng cắp ô đi, tối cắp ô về". Nêu ý kiến vấn đề này, ông Nguyễn Túc cho rằng biên chế suốt đời có ưu điểm là giúp cán bộ chuyên sâu trong một lĩnh vực nhất định. Tuy nhiên, thực tế cũng cho thấy mặt trái của nó, có những người "sống lâu lên lão làng", không có đóng góp thực sự nhưng vẫn giữ vị trí trong bộ máy.

Vì vậy, theo ông Túc, đã đến lúc cần xem xét quy định thời hạn biên chế. Cụ thể, cứ mỗi nhiệm kỳ 5 năm, cán bộ sẽ được đánh giá lại. Nếu hoàn thành tốt nhiệm vụ, họ sẽ tiếp tục được ký biên chế như quy trình đề bạt hiện nay đối với các chức danh Trưởng, Phó phòng, Cục trưởng, Cục phó, Thứ trưởng, Bộ trưởng…

Tuy nhiên, ông cũng nhấn mạnh rằng trước khi áp dụng rộng rãi, cần có giai đoạn thí điểm để đánh giá hiệu quả. Nếu đạt kết quả tốt có thể áp dụng đại trà, nhằm đảm bảo bộ máy vận hành hiệu quả hơn.

Hoàng Bích - Thùy An