Ủy quyền lập pháp - điểm mới trong tư duy xây dựng luật

Đoàn đại biểu Quốc hội các tỉnh Vĩnh Long, Điện Biên, Kon Tum và thành phố Cần Thơ thảo luận ở tổ. Ảnh: Doãn Tấn/TTXVN

Dự thảo luật này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng không những về mặt chính trị, pháp lý, mà còn có ý nghĩa về mặt lịch sử, trong thời điểm lịch sử rất quan trọng của đất nước.

Đổi mới tư duy xây dựng pháp luật

Có nhiều điểm mới trong dự thảo luật, nhưng điểm mới lớn nhất được Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà nêu ra là tư duy xây dựng pháp luật khác hoàn toàn, theo đúng tinh thần chỉ đạo của Bộ Chính trị, Tổng Bí thư, Chủ tịch Quốc hội là luật chỉ quy định vấn đề mang tính nguyên tắc chung, cơ bản để từ đó tạo điều kiện cho việc đảm bảo sự ổn định giá trị, sức sống bền vững của dự án luật và đảm bảo điều hành thực tiễn của nền hành chính nhà nước. 

“Đây là hai đạo luật gốc của nền hành chính nhà nước. Nếu đi vào cụ thể, không đưa ra nguyên tắc chung thì sau này không có căn cứ để luật chuyên ngành thiết kế theo, dẫn đến phá vỡ mục tiêu, nguyên tắc”, bà nói.

Điều này cho thấy tư duy rất mới trong xây dựng pháp luật trong bối cảnh tình hình mới, lý giải cho việc dự thảo Luật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) giảm 18 điều 1 chương so với luật hiện hành, chỉ còn 30 điều. 

Bộ trưởng Nội vụ cũng dẫn chứng Luật Quốc vụ viện của Trung Quốc chỉ có 20 điều, Luật Nội các của Nhật Bản có 23 điều, Luật Cộng hòa Phần Lan có 28 điều. 

Điểm mới thứ hai, theo Bộ trưởng Nội vụ, là luật tập trung phân định rõ thẩm quyền Chính phủ, chính quyền địa phương rạch ròi, rõ ràng, với tư cách Chính phủ là cơ quan hành chính nhà nước cao nhất, thực hiện quyền hành pháp và là cơ quan chấp hành của Quốc hội. Như vậy phải làm rõ mối quan hệ giữa Chính phủ với tư cách là cơ quan hành pháp, với cơ quan lập pháp và tư pháp. Đây là vấn đề được thiết kế rõ ràng trong dự thảo. 

“Thẩm quyền của Chủ tịch UBND, UBND, bộ trưởng, người đứng đầu cơ quan ngang bộ cũng được thể hiện rõ ràng. Xác định rõ trách nhiệm để không đẩy việc lên Chính phủ chứ thực tế bây giờ đẩy việc lên Chính phủ rất nhiều”, Bộ trưởng cho hay. 

Chia sẻ về vấn đề phân quyền, phân cấp và ủy quyền - vấn đề cốt lõi của hai dự luật, Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà cho biết, khi rà soát có 177 luật quy định thẩm quyền bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ; 152 luật quy định thẩm quyền Thủ tướng; 141 luật quy định thẩm quyền UBND, HĐND; 92 luật quy định thẩm quyền ba cấp chính quyền địa phương, rất chồng chéo, vướng mắc, làm sao có thể phân cấp, phân quyền, ủy quyền theo nguyên tắc địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm. 

“Thời gian qua chúng tôi làm ngày đêm, xuyên Tết, tập trung phối hợp chặt chẽ làm rõ phân quyền, phân cấp, bởi đây là nội dung rất mới trong Luật Tổ chức Chính phủ; thực hiện phương châm Tổng Bí thư nêu là địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng để giải quyết tất cả vấn đề hiện nay của luật chuyên ngành”, Bộ trưởng Nội vụ thông tin.

Theo bà, hai dự luật là luật gốc thì phải rạch ròi nguyên tắc phân cấp, phân quyền và ủy quyền. Sau này luật chuyên ngành phải đi theo nguyên tắc này. Phân quyền đương nhiên được quy định bằng luật, phân cấp được quy định bằng các văn bản pháp luật, ủy quyền được quy định bởi các văn bản hành chính. 

Đối tượng, phạm vi, chủ thể được phân quyền, phân cấp, ủy quyền cũng rất rõ trong nội hàm hai dự luật. Bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ phải căn cứ vào nguyên tắc này để xây dựng văn bản quy phạm pháp luật phải phân quyền, phân cấp, ủy quyền. 

Ủy quyền lập pháp, đây là điểm rất mới trong tư duy xây dựng luật tại Việt Nam, chưa có trong tiền lệ. Ủy quyền cho Chính phủ ban hành nghị định, văn bản giải quyết vấn đề, đây là quyết định rất sáng suốt. Trong 2 năm, các luật khác phải sửa đổi, bổ sung theo nguyên tắc của hai luật này. 

Liên quan đến nhiệm vụ, quyền hạn của Chính phủ, bộ trưởng, thủ trưởng, UBND, chủ tịch UBND, bà cho biết có nội dung thiết kế khái quát, nhưng cũng có nội dung thiết kế cụ thể. Sau khi luật ban hành ít nhất có 4 nghị định được ban hành.

Tiếp tục thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính, giảm cấp hành chính trung ương

Cho biết trong quá trình triển khai cuộc cách mạng tinh gọn tổ chức bộ máy, Trung ương xác định khó khăn đến đâu thì chúng ta đối diện, xem xét, tiếp tục phối hợp xử lý, Trưởng Ban Tổ chức Trung ương Lê Minh Hưng thông tin, với những vấn đề phát sinh trong quá trình triển khai Nghị định 177, 178, Ban Tổ chức Trung ương, Bộ Nội vụ đã nhìn nhận. Thời điểm sắp xếp tổ chức bộ máy trùng thời điểm chuẩn bị đại hội Đảng bộ các cấp, có những quy định chưa đồng bộ. Ông đề nghị Bộ Nội vụ báo cáo Đảng ủy Chính phủ để tuần này báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét có hướng xử lý đồng bộ. Bên cạnh việc xử lý chính sách, địa phương phải lưu ý việc tinh giản đi kèm có cơ chế chính sách phù hợp giữ chân cán bộ có năng lực, trình độ, có cống hiến. 

Về đề xuất bố trí tăng lãnh đạo cấp huyện, Phó Chủ tịch, Phó Bí thư, ông Lê Minh Hưng lưu ý, trước hết địa phương thực hiện nghiêm Chỉ thị 35 về chuẩn bị đại hội đảng bộ các cấp, trong đó có số lượng cấp ủy, Ban Thường vụ cấp ủy các cấp… Sau khi tiến hành tinh gọn, sắp xếp bộ máy, Bộ Chính trị sửa đổi, bổ sung Chỉ thị 35, chuẩn bị một bước cho đại hội Đảng bộ các cấp cho phù hợp.

“Không phải đến đây là chúng ta triển khai xong Nghị quyết 18 mà đây mới là bước đi đầu tiên, còn nhiều nhiệm vụ nữa phải triển khai trong năm nay và trong nhiệm kỳ tới”, Trưởng Ban Tổ chức Trung ương nhấn mạnh.

Theo ông Lê Minh Hưng, việc Quốc hội họp lần này nhằm tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật để sau khi thống nhất cơ cấu tổ chức bộ máy mới của hệ thống chính trị phải ban hành, sửa đổi, bổ sung các quy định để bộ máy mới đi vào hoạt động, đảm bảo hoạt động liên tục, hiệu quả hơn, chất lượng hơn, không bị gián đoạn công việc.

Kết luận 121 của Trung ương yêu cầu nghiên cứu tiếp tục thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính, giảm cấp hành chính trung ương, phù hợp với thực tiễn, mở rộng không gian phát triển và tăng cường nguồn lực của địa phương. Vừa qua Trung ương không chỉ thông qua cơ cấu tổ chức bộ máy mới mà còn đặt ra các yêu cầu, nhiệm vụ rất cao, nên thời gian tới còn nhiều nhiệm vụ phải triển khai. 

Khi bộ máy mới đi vào hoạt động, các cơ quan chức năng như Ban Tổ chức Trung ương, Bộ Nội vụ, Đảng ủy Chính phủ, Đảng ủy Quốc hội phải tiến hành tổng rà soát, đánh giá để xem bộ máy mới vận hành thông suốt chưa. Đồng thời, tổng rà soát biên chế từ Trung ương đến địa phương gắn với chức năng, nhiệm vụ mới của các cơ quan, tổ chức, với việc cấp ủy và người đứng đầu các đơn vị đánh giá năng lực, trình độ của đội ngũ cán bộ và vị trí việc làm. Từ đó, rà soát biên chế để có quyết định mới về biên chế. 

Cũng theo Trưởng ban Tổ chức Trung ương, tới đây ngành công an chấm dứt hoạt động công an cấp huyện thì tổ chức bộ máy, hoạt động Viện Kiểm sát nhân dân, Tòa án nhân dân như thế nào cũng phải nghiên cứu để báo cáo cấp có thẩm quyền tính toán, trong năm nay phải triển khai. Cùng với đó, trong năm nay cũng phải tiếp tục rà soát, sắp xếp đơn vị hành chính; nghiên cứu nâng cao hiệu quả hoạt động tổ chức chính trị xã hội, hội quần chúng do Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ; rà soát hoàn thiện sửa đổi, bổ sung các quy định về tuyển dụng, sử dụng, đánh giá, đãi ngộ cán bộ phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.

“Bước đi vừa rồi mới là bước đi đầu tiên, nhiệm vụ rất nhiều trong năm nay và sau Đại hội Đảng. Có nhiệm vụ sửa các quy định của Đảng, quy định pháp luật của nhà nước phải tiếp tục sửa và nghiên cứu, đánh giá kỹ lưỡng, cẩn trọng để triển khai tiếp, để trong thời gian nhanh nhất hoàn thiện mô hình tổng thể của hệ thống chính trị hoạt động hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả phục vụ cho yêu cầu phát triển đất nước trong tình hình mới”, Trưởng ban Tổ chức Trung ương nói.