Giải bài toán 'niềm tin' trên thị trường trái phiếu

Thực tế hiện nay, thị trường này đang chứng kiến sự ảm đạm khi hầu hết các doanh nghiệp không thể thu hút được nguồn vốn đầu tư, ngoại trừ các trái phiếu do ngân hàng phát hành. Việc thiếu niềm tin từ nhà đầu tư đối với kênh trái phiếu doanh nghiệp đã và đang đặt ra nhiều vấn đề cần được giải quyết.

Trái phiếu ngân hàng chiếm ưu thế

Theo số liệu mới nhất từ Hiệp hội Thị trường Trái phiếu Việt Nam (VBMA), tính từ đầu năm 2024, tổng cộng đã có 227 đợt phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ với tổng giá trị đạt 215.583 tỷ đồng, cùng với 13 đợt phát hành ra công chúng có giá trị 22.773 tỷ đồng. 

Đáng chú ý, nhóm ngân hàng chiếm tỷ lệ lớn nhất với 72,18% tổng giá trị phát hành kể từ đầu năm đến nay, vượt xa mức 18,54% của nhóm bất động sản từng có thời gian dài chiếm ưu thế trong hoạt động huy động vốn từ kênh trái phiếu

Riêng trong tháng 8, VBMA cho biết phần lớn các đợt phát hành trái phiếu được thực hiện bởi các ngân hàng như Ngân hàng TMCP Phát triển TP Hồ Chí Minh (HDBank), Ngân hàng TMCP Phương Đông (OCB), Ngân hàng TMCP Tiên Phong (TPBank), Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vượng (VPBank), Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV), Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam (VietinBank), Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (Agribank)...

Vào cuối tháng 8, HDBank đã hoàn tất đợt phát hành trái phiếu trị giá 1.000 tỷ đồng ra công chúng. Mức lãi suất của lô trái phiếu này được xác định bằng lãi suất tiền gửi kỳ hạn 12 tháng tại các ngân hàng tham chiếu, cộng thêm biên độ 2,8%, với kỳ thanh toán đầu tiên dự kiến gần 7,5%/năm.

Tương tự, Agribank cũng đã thành công trong việc phát hành 10.000 tỷ đồng trái phiếu, thu hút hơn 5.000 nhà đầu tư chỉ trong vòng một tháng. Lãi suất của trái phiếu này được tính dựa trên lãi suất tham chiếu cộng thêm biên độ 2%/năm. Trong 5 năm cuối trước khi đến hạn, nếu ngân hàng không thực hiện quyền mua lại, biên độ lãi suất có thể tăng lên đến 3%/năm.

Mới đây nhất, Ngân hàng TMCP Bản Việt (BVBank) vừa triển khai đợt phát hành trái phiếu với lãi suất cố định 7,9% cho năm đầu tiên, thu hút sự quan tâm đáng kể từ các nhà đầu tư. Tương tự, Ngân hàng TMCP Nam Á (Nam A Bank) cũng đưa ra mức lãi suất 7,7%/năm cho các đợt phát hành năm nay. 

Những con số này vượt xa lãi suất tiền gửi, giúp trái phiếu ngân hàng trở thành lựa chọn hấp dẫn đối với nhà đầu tư, nhất là trong bối cảnh mặt bằng lãi suất huy động duy trì ở mức thấp.

Công ty xếp hạng tín nhiệm VIS Rating cho biết, quy định từ cuối năm 2023 yêu cầu các ngân hàng phải giảm tỷ lệ sử dụng vốn ngắn hạn cho vay trung và dài hạn xuống còn 30%, từ mức 34% trước đó. Đồng thời, tỷ lệ cho vay trên tổng vốn huy động cũng phải giảm xuống dưới 85%, khiến các ngân hàng cần tìm kiếm nguồn vốn bổ sung. Phát hành trái phiếu kỳ hạn dài được coi là giải pháp hữu hiệu, đặc biệt trong bối cảnh lãi suất huy động thấp.

Nhận định rằng việc trái phiếu ngân hàng chiếm ưu thế trên thị trường không phải là điều khó hiểu, TS. Nguyễn Đức Độ, Phó Viện trưởng Viện Kinh tế Tài chính - Học viện Tài chính cho biết ngân hàng và bất động sản vốn là hai ngành phát hành trái phiếu doanh nghiệp lớn nhất trong những năm gần đây. Tuy nhiên, với sự khó khăn của ngành bất động sản và niềm tin của nhà đầu tư suy giảm, các ngân hàng gần như là những đơn vị duy nhất phát hành thành công trái phiếu trong thời gian qua.

TS. Nguyễn Đức Độ cũng nhấn mạnh rằng, trái phiếu ngân hàng đang là kênh đầu tư hấp dẫn vì lãi suất tiền gửi hiện vẫn thấp, trong khi các kênh đầu tư khác như bất động sản hay chứng khoán đều chưa thực sự khởi sắc. Ngân hàng, với mức tăng trưởng lợi nhuận ổn định trong nửa đầu năm 2024, tiếp tục là lựa chọn tin cậy cho các nhà đầu tư tìm kiếm sự an toàn và ổn định.

Giải bài toán "niềm tin"

Dự báo từ Trung tâm nghiên cứu Công ty cổ phần Chứng khoán MB (MBS Research) cho thấy, hoạt động phát hành trái phiếu doanh nghiệp sẽ trở nên sôi động hơn trong quý IV/2024, khi nhu cầu về vốn của các doanh nghiệp dần hồi phục, thị trường bất động sản có dấu hiệu ấm lại và nhu cầu mở rộng hoạt động sản xuất kinh doanh ngày càng tăng trong bối cảnh nền kinh tế phục hồi. Đồng thời, các ngân hàng cũng tích cực phát hành trái phiếu vốn cấp 2 nhằm đáp ứng nhu cầu cho vay dự kiến sẽ tăng trưởng.

Bàn về trái phiếu doanh nghiệp bất động sản, từng là lĩnh vực dẫn dắt "đường đua" huy động vốn, TS. Nguyễn Đức Độ cho rằng, chỉ khi thị trường bất động sản phục hồi, người dân thấy doanh nghiệp bất động sản tăng trưởng tốt thì họ mới có niềm tin bỏ vốn vào trái phiếu doanh nghiệp của các doanh nghiệp bất động sản phát hành. Việc huy động vốn ở thời điểm này chủ yếu mang tính cơ cấu nợ hơn là phát hành mới.

Do đó, TS. Nguyễn Đức Độ khuyến cáo giải pháp về vốn cho các doanh nghiệp bất động sản là có thể bán tài sản cho các đối tác có vốn hoặc huy động từ thị trường chứng khoán. 

"Gần đây, nhiều doanh nghiệp bất động sản đã tăng cường phát hành cổ phiếu nhằm huy động nguồn lực để tái cơ cấu các khoản nợ vay và bổ sung vốn cho việc phát triển các dự án. Tuy nhiên, khi phát hành cổ phiếu, giá phát hành cũng phải ở mức hấp dẫn nhất định", ông Độ chia sẻ.

Về kế hoạch phát hành mới, thông tin từ VBMA cho biết Tổng Công ty Phát triển Đô thị Kinh Bắc (KBC) đã thông qua phương án phát hành trái phiếu riêng lẻ trong quý III/2024, với tổng giá trị lên đến 1.000 tỷ đồng. Loại trái phiếu này không chuyển đổi, không kèm chứng quyền, có tài sản đảm bảo, mệnh giá 1 tỷ đồng/trái phiếu, kỳ hạn 2 năm và lãi suất cố định 10,5%/năm.

Ngoài ra, Ngân hàng TMCP Á Châu (ACB) cũng lên kế hoạch phát hành trái phiếu riêng lẻ chia thành 15 đợt trong năm 2024, tổng giá trị tối đa 15.000 tỷ đồng. Trái phiếu này không chuyển đổi, không kèm chứng quyền, không tài sản đảm bảo, mệnh giá 100 triệu đồng/trái phiếu, kỳ hạn tối đa 5 năm.

TS. Nguyễn Đức Độ nhấn mạnh, điều quan trọng nhất của thị trường tài chính, nhất là với thị trường trái phiếu doanh nghiệp, là niềm tin. Do đó, để niềm tin khôi phục cũng cần có thời gian. Các doanh nghiệp bất động sản phải công khai, minh bạch hơn các dự án của mình và thị trường bất động sản có xu hướng tốt lên thì lúc đấy niềm tin sẽ gia tăng. 

"Quan trọng nhất vẫn là các doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp bất động sản, phải công khai thông tin một cách minh bạch, cho thấy các dự án có triển vọng, có khả năng trả nợ thì lúc đấy niềm tin sẽ gia tăng và sẽ thu hút được vốn đầu tư", vị chuyên gia này khẳng định.