Nhiều địa phương lúng túng trước lượng rác thải nhựa lớn…
Báo cáo của Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc (UNEP) và các nghiên cứu của Ngân hàng Thế giới cho thấy, mỗi năm, thế giới sản xuất khoảng 400 triệu tấn rác thải nhựa. Chỉ khoảng 9% lượng rác thải nhựa này được tái chế, phần còn lại kết thúc ở các bãi chôn lấp, hoặc đáng sợ hơn, là đổ ra đại dương. Với mức tiêu thụ nhựa như hiện nay và hiện trạng quản lý rác thải nhựa không được cải thiện, đến năm 2050, ước tính trên thế giới sẽ có khoảng 12 tỷ tấn rác nhựa thải ra môi trường.
Tại Việt Nam, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết, mỗi năm cả nước có khoảng 1,8 triệu tấn rác thải nhựa thải ra môi trường, trong đó khoảng 0,28 triệu - 0,73 triệu tấn bị thải ra biển. Tuy nhiên, chỉ 27% lượng rác này được tái chế, tận dụng bởi các cơ sở và doanh nghiệp.
Nhận thức rõ tác hại của chất thải nhựa đến môi trường và sức khỏe con người, những năm qua, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chính sách, tham gia nhiều diễn đàn và đẩy mạnh hợp tác quốc tế thể hiện sự chủ động và khẳng định quyết tâm giảm thiểu rác thải nhựa.
Theo quy định của Luật Bảo vệ môi trường 2020 và Nghị định số 08/2022 hướng dẫn thi hành Luật, UBND cấp tỉnh ban hành quy định và tổ chức triển khai hoạt động quản lý chất thải nhựa, bảo đảm sau năm 2025 không lưu hành và sử dụng sản phẩm nhựa sử dụng một lần, bao bì nhựa khó phân hủy sinh học (gồm túi ni lông khó phân hủy sinh học, hộp nhựa xốp đóng gói, chứa đựng thực phẩm) tại các trung tâm thương mại, siêu thị, khách sạn, khu du lịch, trừ sản phẩm, hàng hóa có bao bì nhựa khó phân hủy sinh học…; Từ ngày 01/01/2026, không sản xuất và nhập khẩu túi ni lông khó phân hủy sinh học có kích thước nhỏ hơn 50 cm x 50 cm và độ dày một lớp màng nhỏ hơn 50 micromet, trừ trường hợp sản xuất để xuất khẩu hoặc sản xuất, nhập khẩu để đóng gói sản phẩm, hàng hóa bán ra thị trường.
Các chuyên gia, diễn giả tại Tọa đàm
Tại Toạ đàm, các đại biểu khẳng định Luật Bảo vệ môi trường 2020 đã tạo hành lang pháp lý khá đầy đủ, tuy nhiên các đại biểu cũng chỉ ra những khó khăn, thách thức trong việc triển khai thực tế như: Hạ tầng thu gom, công nghệ tái chế còn hạn chế, và sự thiếu đồng bộ giữa các địa phương…
Cụ thể, bà Nguyễn Thị Hưởng – Phó trưởng phòng Quản lý chất thải rắn (Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội) cho hay, để giảm thiểu chất thải nhựa, cơ quan quản lý Nhà nước đã triển khai nhiều chương trình, dự án như: Khuyến cáo các trung tâm thương mại, siêu thị không phát miễn phí túi ni lông; Học sinh, sinh viên không sử dụng ống hút nhựa; Các công sở không sử dụng chai đựng nước bằng nhựa trong các cuộc họp; Khách sạn không sử dụng các sản phẩm nhựa… Đặc biệt, Sở cũng đã hướng dẫn người dân phân loại rác thải nhựa tại nguồn, nhưng hiệu quả thu được không được như mong muốn bởi hạ tầng thu gom chưa đạt, công tác xử lý vi phạm tại điểm tập kết chưa đáp ứng do hệ thống camera giám sát còn thiếu, chính quyền hai cấp chưa vận hành ổn định…
Bà Nguyễn Thị Hưởng phát biểu
Ông Quàng Văn Hương – Phó Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội; Thành viên Đoàn giám sát chuyên đề của Quốc hội về việc thực hiện chính sách pháp luật về bảo vệ môi trường cũng lo ngại phản ánh, tuy hệ thống pháp luật về lĩnh vực này khá đầy đủ, tuy nhiên các hướng dẫn chưa thật sự cụ thể, dẫn đến mỗi địa phương làm một kiểu nên kết quả chưa cao. Theo ông Quàng Văn Hương, việc thu gom, xử lý rác thải nhựa vẫn còn nhiều tồn tại, hạn chế: Việc phân loại chưa được triển khai tích cực, hiệu quả không cao; Khâu xử lý thì hạ tầng chưa đầu tư đồng bộ, công nghệ chưa hiện đại. Trong nông nghiệp, bao bì phân bón, đặc biệt là phân bón hóa học, thuốc trừ sâu sau sử dụng còn vứt lung tung, gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng đến cuộc sống của người dân. Đây là một thực trạng phải cảnh báo và rất đáng lo ngại.
Ông Quàng Văn Hương phát biểu
Kiểm soát rác thải nhựa: Cần sự vào cuộc của doanh nghiệp và cộng đồng!
Tại Tọa đàm, các đại biểu đã đề xuất nhiều giải pháp bảo đảm thực thi thành công lộ trình hạn chế nhựa dùng một lần và bao bì nhựa khó phân hủy sinh học; Có chính sách hỗ trợ về vốn và công nghệ cho các doanh nghiệp tái chế, giải quyết các khó khăn về nguồn nguyên liệu đầu vào và đầu ra sản phẩm tái chế; Đồng thời đề xuất cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp, ngành; Tiếp tục hoàn thiện các văn bản để bảo đảm tính khả thi và đồng bộ của hệ thống chính sách, giúp công tác quản lý rác thải nhựa đạt hiệu quả cao nhất.
Từ những hạn chế thực tế của hoạt động này, Phó Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội cho rằng, đã đến lúc chúng ta phải xem bảo vệ môi trường là kiến tạo và phát triển. Không chỉ người gây ô nhiễm môi trường phải bị xử phạt, mà người được bảo vệ khỏi ô nhiễm cũng phải trả tiền. Cùng với đó, phải khuyến khích, kêu gọi cộng đồng chung tay bảo vệ môi trường.
Tán thành quan điểm nêu trên, Đại biểu Quốc hội tỉnh Vĩnh Long Thạch Phước Bình kiến nghị thêm một số giải pháp nhằm giảm thiểu rác thải nhựa rất cụ thể: Hoàn thiện hành lang pháp lý về giảm thiểu rác thải nhựa, từ Trung ương đến địa phương, đặc biệt đề cao vai trò cấp xã, phường; Ban hành cơ chế khuyến khích doanh nghiệp tham gia tái chế, xử lý rác thải nhựa, sản xuất các sản phẩm thân thiện thay thế; Có chế tài xử lý mạnh hơn các vi phạm về môi trường…
Ông Thạch Phước Bình nêu quan điểm
Đại diện Bộ Nông nghiệp và Môi trường, ông Hồ Kiên Trung – Phó Cục trưởng Cục Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) nhấn mạnh: “Nhựa không có tội, mà là do cách ứng xử của con người không đúng mực dẫn đến ô nhiễm môi trường. Vấn đề là chúng ta phải làm sao quản lý tốt sản phẩm nhựa, để nó không biến thành rác thải”. Để kiểm soát tốt các sản phẩm này, theo ông Hồ Kiên Trung, chúng ta phải triển khai một số giải pháp sau: 1. Sử dụng kinh tế tuần hoàn để kéo dài vòng đời của nhựa; 2. Nâng cao trách nhiệm của các nhà sản xuất, nhập khẩu trong sản xuất bao bì bằng việc tác động vào thiết kế sản xuất, tái sản xuất, thu hồi tốt; 3. Sử dụng công cụ tài chính (thuế, phí) như, đánh thuế cao các ản phẩm túi ni lông sử dụng một lần, buộc người sử dụng phải mua, chứ không phát không túi sử ni lông sử dụng 1 lần, khuyến khích đổi mới sáng tạo, sản xuất các sản phẩm thay thế nhựa, có chính sách ưu đãi đối với doanh nghiệp tái chế rác thải nhựa…
Ông Hồ Kiên Trung đề xuất
4. Áp dụng các cơ chế pháp lý nhằm làm giảm thiểu chất thải nhựa phát sinh…; Đẩy mạnh phân loại, xử lý rác thải nhựa tại các địa phương; Quan tâm hơn đến sản phẩm tái chế, phát triển ngành công nghiệp tái chế tại Việt Nam, trong đó có sản phẩm nhựa; 5. Ban hành lộ trình nhập khẩu nhựa vào sản xuất; 6. Tuyên truyền, nâng cao nhận thức của cộng đồng về tác hại của rác thải nhựa, từ đó thực hiện phân loại, xử lý hiệu quả nguồn rác thải nguy hại này./.
