Khẳng định uy tín, vai trò chuyên môn trong xây dựng luật
Phát biểu tại Diễn đàn Pháp luật Việt Nam 2025 được tổ chức sáng 29/11, ông Nguyễn Khánh Ngọc, Chủ tịch Hội Luật gia Việt Nam, Hội đánh giá cao việc Diễn đàn lựa chọn chủ đề rất thời sự và phù hợp với bối cảnh cả hệ thống chính trị và nhân dân Việt Nam đang nỗ lực thực hiện nhiều đột phá chiến lược về thể chế, kinh tế, khoa học – công nghệ, chuyển đổi số, y tế, giáo dục và hội nhập quốc tế, đó là "Đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới".
Diễn đàn này thể hiện sự đồng lòng và cam kết mạnh mẽ của Chính phủ, nhân dân Việt Nam và cộng đồng quốc tế đối với những nỗ lực, quyết tâm đổi mới, cải cách trong đó có đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật trong khoảng 3 thập kỷ qua và đang được tăng cường để đất nước phát triển nhanh, bền vững trong thời gian tới đây.
Ông Nguyễn Khánh Ngọc, Chủ tịch Hội Luật gia Việt Nam phát biểu tại Diễn đàn Pháp luật 2025.
Về Nghị quyết số 66-NQ/TW "Đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới" là văn kiện mang tầm chiến lược, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong tư duy phát triển, khẳng định quan điểm công tác xây dựng và thi hành pháp luật là một trong những đột phá của đột phá trên hành trình hoàn thiện thể chế phát triển quốc gia tới đây và "là một nhiệm vụ trọng tâm của tiến trình xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân dân, dưới sự lãnh đạo của Đảng".
Đối với Hội Luật gia Việt Nam, một tổ chức chính trị - xã hội – nghề nghiệp của hơn 100 nghìn hội viên trên toàn quốc hoạt động trong lĩnh vực pháp luật, thì diễn đàn là cơ hội để báo cáo, chia sẻ kinh nghiệm và thể hiện các mong muốn đóng góp nhiều và hiệu quả hơn nữa trong đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật của đất nước.
Trong các nỗ lực, kết quả đổi mới và cải cách của cả nước, Hội Luật gia Việt Nam đã có những đóng góp tích cực, có hiệu quả. Cụ thể, trong công tác tham gia xây dựng, hoàn thiện chính sách, pháp luật là một nhiệm vụ trọng tâm Hội Luật gia Việt Nam.
Hội Luật gia Việt Nam là một trong số rất ít tổ chức ngoài Nhà nước nhưng được Nhà nước tin tưởng giao chủ trì xây dựng và trình Quốc hội thông qua hai đạo luật: Luật Trọng tài thương mại năm 2010 và Luật Trưng cầu ý dân năm 2015. Đây là dấu mốc thể hiện năng lực chuyên môn và uy tín của giới luật gia trong hoạt động lập pháp.
Bên cạnh đó, Hội Luật gia Việt Nam tham gia tích cực vào tổng kết thi hành các Nghị quyết, Chỉ thị của Đảng trong lĩnh vực xây dựng pháp luật và cải cách tư pháp; tham gia tổng kết việc thi hành các văn bản pháp luật chuyên ngành, cung cấp ý kiến, báo cáo độc lập, khách quan cho các cơ quan có thẩm quyền
Đồng thời, Hội thường xuyên cử người tham gia Ban soạn thảo, Tổ biên tập của hàng chục dự án luật, pháp lệnh, nghị định; tham gia thẩm định, thẩm tra, chỉnh lý nhiều dự thảo văn bản quy phạm pháp luật theo yêu cầu của Bộ Tư pháp, các Ủy ban của Quốc hội. Tổ chức các Hội thảo khoa học, tọa đàm, hội nghị góp ý, phản biện xã hội cho các dự thảo văn bản quy phạm pháp luật...
Ngoài ra, tham gia tích cực vào các hoạt động theo yêu cầu của cơ quan thẩm quyền về rà soát văn bản quy phạm pháp luật. Những hoạt động này giúp phản ánh trung thực hơi thở cuộc sống, chuyển tải tâm tư, nhu cầu chính đáng của giới luật gia và người dân vào quá trình xây dựng chính sách, pháp luật.
Công tác tham gia phổ biến, giáo dục pháp luật, vận động Nhân dân tôn trọng, chấp hành pháp luật, công tác tham gia tuyên truyền, phổ biến đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước; phổ biến, giáo dục pháp luật, vận động nhân dân tôn trọng, chấp hành pháp luật được các cấp Hội triển khai đồng bộ, hiệu quả.
Toàn cảnh Diễn đàn Pháp luật 2025
Trong giai đoạn 2019-2024 các cấp hội đã trực tiếp thực hiện phổ biến được gần 156.000 cuộc cho gần 800.000 người; phối hợp với các cơ quan, tổ chức ở địa phương phổ biến hơn 631.000 cuộc cho hơn 4.000.000 người. Đồng thời, cung cấp hơn 4.100.000 bản thông tin văn bản pháp luật, tờ rơi, tờ gấp pháp luật; đăng tải trên trang thông tin điện tử, báo, tạp chí, mạng xã hội hơn 1.700.000 tin, bài.
Hội Luật gia Việt Nam đã xây dựng mạng lưới trung tâm tư vấn pháp luật, trợ giúp pháp lý rộng khắp trên cả nước (với 117 Trung tâm trước khi sắp xếp, sáp nhập các địa phương), trong đó có các mô hình chuyên hướng tới nhóm yếu thế: người thu nhập thấp, đồng bào vùng sâu, vùng xa, phụ nữ và trẻ em bị xâm hại, người sắp chấp hành xong án phạt tù tái hòa nhập cộng đồng... Một số vụ việc khiếu kiện đông người, phức tạp đã được giải quyết thông qua đối thoại, tư vấn pháp luật, góp phần hạn chế điểm nóng, giữ ổn định trật tự xã hội và củng cố niềm tin của Nhân dân đối với Đảng và Nhà nước.
Phát huy vai trò của Hội Luật gia Việt Nam trong kỷ nguyên mới
Ngày 30/1/2024 Thủ tướng Chính phủ đã ban hành quyết định số 129/QĐ-TTg phê duyệt Đề án "Phát huy vai trò của Hội Luật gia các cấp trong công tác phổ biến, giáo dục pháp luật giai đoạn 2024 - 2030". Đây là lần đầu tiên vai trò PBGDPL của Hội Luật gia Việt Nam được thừa nhận trong công tác phổ biến, giáo dục pháp luật.
Nghị quyết 66 với những mục tiêu, định hướng, nhiệm vụ, giải pháp có ý nghĩa lớn đối với tổ chức và hoạt động các tổ chức trong hệ thống Hội Luật gia Việt Nam. Chính vì vậy, các hội viên, luật gia rất hào hứng đón chào, học tập, nghiên cứu các nội dung của Nghị quyết số 66 của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng các nội dung của Nghị quyết số 66 của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới (Nghị quyết 66) để tổ chức thực hiện hiệu quả.
Chủ tịch Hội Luật gia Việt Nam trao đổi với các đại biểu quốc tế trong giờ giải lao diễn đàn.
Hội Luật gia Việt Nam đã tổ chức nhiều cuộc họp, hội nghị, hội thảo…, trong đó có hội nghị với sự tham gia của tất cả các tổ chức Hội để cùng học tập, nghiên cứu, trao đổi, đề xuất cách thức làm thế nào để thực hiện tốt nhất Nghị quyết 66. Cụ thể, tại Trung ương, Hội đã thành lập Ban chỉ đạo thực hiện Nghị quyết 66 của Hội do Chủ tịch Hội Luật gia Việt Nam làm Trưởng ban chỉ đạo, duy trì họp hàng tháng, có chương trình hoạt động cụ thể cho những tháng cuối năm 2025 để rà soát, đánh giá tiến độ thực hiện các nhiệm vụ.
Kết quả, các nhiệm vụ đặt ra đều đang được khẩn trương triển khai thực hiện đúng tiến độ, bảo đảm yêu cầu về chất lượng, trong đó tập trung tham gia góp ý các dự án luật trình kỳ họp thứ 10 của Quốc hội, đề xuất đưa dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều Luật Trọng tài thương mại vào đầu nhiệm kỳ XVI của Quốc hội tới đây.
Trong thời gian tới, nhằm phát huy hơn nữa vai trò của giới luật gia tham gia xây dựng, hoàn thiện chính sách, pháp luật, Hội Luật gia Việt Nam đang nghiên cứu, thúc đẩy thực hiện một số giải pháp để chuyển mạnh từ "góp ý khi văn bản đã soạn xong" sang "tham gia ngay từ khâu đề xuất chính sách".
Điều này nghĩa là luật gia không chỉ góp ý câu chữ, kỹ thuật lập pháp, mà còn tham gia từ giai đoạn xây dựng định hướng chính sách, đánh giá tác động chính sách; nhận diện chính xác những vướng mắc, khó khăn do các quy định pháp luật gây ra hoặc cac vấn đề xã hội mới phát sinh cần điều chỉnh bằng pháp luật để tham gia có chất lượng.
Hình thành các nhóm chuyên gia, tổ nghiên cứu theo lĩnh vực (đất đai, hình sự, dân sự, thương mại, môi trường, chuyển đổi số, an sinh xã hội...) trong hệ thống Hội để cung cấp sản phẩm tư vấn chính sách, pháp luật có chiều sâu;
Đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ, chuyển đổi số, trí tuệ nhân tạo, đặc biệt là phân tích so sánh pháp luật, phân tích mâu thuẫn - chồng chéo bằng công cụ số, trí tuệ nhân tạo để nâng cao chất lượng phản biện chính sách, phát hiện sớm "điểm nghẽn" thể chế; Huy động tối đa trí tuệ tập thể của giới luật gia, khuyến khích hội viên có sáng kiến, cách làm mới trong xây dựng và thi hành pháp luật.
Tuy nhiên, theo Chủ tịch Hội Luật gia Việt Nam, để giới luật gia có điều kiện đóng góp thiết thực cho đổi mới công tác xây dựng và thi hành chính sách, pháp luật theo tinh thần Nghị quyết 66-NQ/TW, Hội Luật gia Việt Nam có một số đề xuất, kiến nghị: Đề nghị các cơ quan có thẩm quyền thiết lập cơ chế phối hợp chính thức để Hội Luật gia Việt Nam được mời tham gia thường xuyên và thực chất hơn vào Ban soạn thảo, Tổ biên tập các dự án luật, pháp lệnh, nghị định, thông tư ngay từ giai đoạn xây dựng chính sách; tham gia nhiều hơn các Hội đồng thẩm định chính sách, thẩm tra dự án luật và nghị định, thông tư;
Đồng thời, kiến nghị bổ sung quy định hiệu quả hơn để kiểm soát việc các cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp thu, giải trình, phản hồi các ý kiến góp ý, phản biện xã hội của Hội Luật gia Việt Nam và các tổ chức khác.
Kiến nghị Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các cơ quan hữu quan bảo đảm nguồn lực tài chính và nhân lực ổn định cho hoạt động tham gia xây dựng và thi hành pháp luật của Hội; có cơ chế đãi ngộ phù hợp để thu hút luật gia giỏi tận tâm, trách nhiệm, cống hiến cho công tác xây dựng và thi hành pháp luật.
"Rất đáng tiếc một số cơ chế, chính sách thuận lợi gần đây dành cho cán bộ nhà nước làm công tác xây dựng pháp luật, nhưng không dành cho những người tại các tổ chức hội, dù có nhiều người được hưởng các chính sách chung của công chức nhà nước. Do dó, các chế độ, chính sách dành cho người làm công tác pháp luật cần tính đến có những người làm ở các tổ chức ngoài Nhà nước với tinh thần không ai bị bỏ lại phía sau", Chủ tịch Hội Luật gia Việt Nam bộc bạch.
Bên cạnh đó, Chủ tịch Hội Luật gia Việt Nam đề nghị các tổ chức quốc tế, các cơ quan, tổ chức nước ngoài quan tâm tới hợp tác với Việt Nam trong lĩnh vực pháp luật, dành sự quan tâm hơn tới các tổ chức như Hội Luật gia Việt Nam.
Ngoài ra, Chủ tịch Hội Luật gia Việt Nam đề xuất mở rộng, nâng tầm quy mô diễn đàn và các chương trình dự án cũng như vai trò của các bên tham gia. Đề xuất này được đại diện các bên đánh giá cao và xem đây như mục tiêu gợi mở để hướng tới trong những diễn đàn sau.
Chủ tịch Hội Luật gia Việt Nam đề xuất mở rộng, nâng tầm quy mô diễn đàn và các chương trình dự án cũng như vai trò của các bên tham gia.
Trong khuôn khổ diễn đàn, ông Gonzalo Serrano de la Rosa, Phó Trưởng Ban hợp tác, Phái đoàn Liên minh châu Âu tại Việt Nam bày tỏ mong muốn mở rộng hợp tác với các tổ chức ngoài Nhà nước như Hội Luật gia Việt Nam. Từ đó, triển khai đa dạng có hiệu quả thiết thực các mục tiêu chung của chương trình.
"Nghị quyết 66-NQ/TW của Bộ Chính trị có ý nghĩa lớn đối với công tác xây dựng và thi hành pháp luật tới đây. Giới luật gia Việt Nam quyết tâm phát huy truyền thống, nỗ lực vượt qua mọi khó khăn, thách thức để hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, góp phần xây dựng nền pháp luật Việt Nam thật sự dân chủ, công bằng, nghiêm minh, hiện đại, đưa pháp luật trở thành "điểm tựa của công lý, động lực của phát triển" trong sự nghiệp xây dựng đất nước giàu mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh", ông Nguyễn Khánh Ngọc - Chủ tịch Hội Luật gia Việt Nam nhấn mạnh.
